Pongit Fan Site

Ewa · Wysłany: Pią 18:10, 19 Mar 2010 Temat postu:

Powstanie węgierskie 23 X - - 10 XI 1956
Wraz z wojskami radzieckimi przybyła grupa około 300 komunistów pochodzenia węgierskiego zwanych „Moskalami”. Ludzie Ci spędzili długie lata na emigracji w Związku Radzieckim czekając, na dzien kiedy będą mogli powrócić do Budapesztu. Dobrani przez Stalina mieli działać jako namiestnicy w węgierskiej prowincji. Wybrano ich według jednego kryterium niezachwianej lojalności wobec ZSRR. Byli to ludzie wiezieni przez reżim Horthego, znaleźli się na terenie ZSRR, który zapewnił im schronienie, cel w życiu prace. Stali się zawodowymi komunistycznymi agitatorami. Moskale wiedzieli czego od nich się oczekuje. Mieli zbudować radziecką kolonię, nie odbiegającą w żadnym szczególe od stalinowskiego modelu. Człowiekiem który stał na czele grupy Moskali a także tym który miał stać się namiestnikiem Budapeszcie był Mátyás Rákosi- był to człowiek który wywierał ogromne wrażenie na ludziach, którzy się z nim zetknęli. Był podobno świetnym mówcą używającym bardzo prostego języka. Nazywany najlepszym uczniem Stalina, choć ten ostatni nie lubił go co wiecej nie ufał. Ponadto było Żydem, a w swych ostatnich latach Stalin przejawiał silny antysemityzm. Mimo tego to własnie „Dupogłowy” stanął na czele komunistycznych Węgier to on miał przekształcać kraj we wzorową radziecką kolonię. Jednak wybory z 4 listopada 1945 wskazały ze nie będzie tak prosto, poparcie jakim cieszyli się komuniści było mierne – zobaczyć to można w wynikach wyborów zaledwie 17% kiedy Niezależna Partia Drobnych Rolników ( rep. Burżuazje i ziemiaństwo) miały przewagę. Porażkę odczuwano bardzo boleśnie, ale nie powstrzymało to komunistów od realizacji swojego planu. Początkowo współdziałali jako wzorowi demokraci w koalicyjnym rządzie, propagowano nawet hasła „ Zjednoczenie wszystkich siła dla odbudowy”. Pomagano np. w odbudowie kościołów. Rakosi ani jego ekipa nie mieli poparcia w społeczeństwie dlatego tez byli jeszcze bardziej uzależnieni od ZSRR i tak usilnie zabiegali o łaski Stalina, który nie zapominał o ludziach w potrzebie: dał Rakosiemu wytyczne jak ma postępować z opozycją. Przystąpiono do dzielenia i eliminowania opozycji stosując „taktyke salami”czyli eliminacji opozycji krok po kroku (plasterek po plasterku). Początkowo rozprawiono się z partią Drobnych Rolników którzy jakoby należeli do organizacji Wspólnoty Węgierskiej- dążącej do przywrócenia przedwojennego reżimu, zmuszono ich do ustąpienia.
Błękitne wybory zbiegły się z podpisanie w Paryżu pokoju między republiką Węgierską a państwami koalicji antyhitlerowskiej. Warunki były podobne jak przy zawieszeniu broni. Węgry miały wycofać się na granice sprzed 1938r, zapłacić odszkodowanie wojenne i przyjąć system demokratycznych rządów. Koalicja zapewniła suwerenność państwa węgierskiego i wycofanie wojsk radzieckich w ciągu 9 miesięcy. W wyborach mieli zdobyć 22 %. Następnie rozprawiono się z socjaldemokratami, którzy ogłosili samolikwidację. Część ich członków przeszła do partii komunistycznej i tak w VI 1948 powstała Węgierska Partia Pracujących.

Kolejne lata przynosiły kolejne zmiany:
• Odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych postępowała , pomimo ogromnej inflacji w latach 1945-1946. Udział w tym mieli komuniści. A zwłaszcza Ernő Gerő zwany Budowniczym Mostów. Jego plan pięcioletni uderzył w robotników. W 1949 zarządzono nacjonalizację zakładów produkcyjnych zatrudniających dziesięciu lub więcej robotników, rok później przestały istnieć jakiekolwiek prywatne przedsiębiorstwa. Fryzjerzy i hydraulicy, sprzedawcy gazet- wszyscy pracowali albo w przedsiębiorstwach państwowych albo w kontrolowanych przez państwo spółdzielniach. Z dumą głoszono hasło przekształcenia Węgier w kraj żelaza i stali. Przez jakiś czas rosła produkcja , ale kosztem jakości. Pojawił się problem z towarami wybrakowanymi. Najtrudniejsze jednak do zniesienia były tzw. pożyczki pokojowe- ściągane od robotników i sięgające 12% wynagrodzenia. Te datki na walkę z imperializmem były dobrowolne ale każdy kto odmawiał zapłacenia, był publicznie wymieniany z nazwiska , a często zwalniany z pracy. Całkowitym nieporozumieniem była budowa zakładu metalurgicznego – Sztálinváros( stalinogród). Huta wymagała ogromnych ilości koksu i rudy żelaza, których Węgry nie posiadały i które trzeba było importować. Z tego powodu cała inwestycja była nieopłacalna. Sztálinváros trzeba było zbudować bo tak przewidywał plan. Stalinowska teoria zakłada ze system jest doskonały, a planiści w partyjnym kierownictwie wszechwiedzący i dlatego jeśli coś zle poszło musiało to być czyjąś winą – wrogów państwa, terrorystów, czy też imperialistycznych agentów. I tak zmieniał się krajobraz rolniczych Węgier. Ok. 300 tyś chłopów opuściło wieś i przeniosło się do miast by wziąć udział w ogłoszonej bitwie o przemysł.
• Przymusowa kolektywizacja. Rakosi nakazał bezwzględną walkę z kułakami jako wrogami klasowymi, których należało unicestwić. Każdy kto posiadał więcej niż osiem do 15 hektarów, w zależności od jakości ziemi stawał się kułakiem. W każdej wiosce sporządzano listy kułaków. Tysiące ludzi zostało donosiło na własnych sąsiadów. Ziemia kułaków podlegała konfiskacie, ich dzieci nie miały wstępu na wyższe uczelnie.
• Sytuacja społeczeństwa – nastroje, zmiana flagi ( nadal czerwono- biała- zielona z radzieckim sierpem i młotem) rusyfikacja kraju która obrażała narodową dumę Węgrów. „Wciśnięci nam do gardeł komunizmu wbrew naszej woli było dostatecznie złe. Ale narzucenie obcych zwyczajów i wmawianie nam że są lepsze było nieustanną zniewagą. Rosjanie codziennie podkreślali nam ze są tu panami. Nie mogliśmy im tego wybaczyć. Ponadto system szkolny dostosowano do modelu radzieckiego. dzieci uczyły się jedynego języka obcego-rosyjskiego.
• Działalność AVH – Urząd Ochrony Państwa. Zadaniem tej instytucji było eliminowanie jakiejkolwiek opozycji. Organizowano pokazowe procesy: np. proces prymasa Józefa Mindysztenego, który sprzeciwiał się między innymi sekularyzacji szkolnictwa. Proces ten miał wywarł duży wpływ na Węgrach, nikt kto krytykował reżim nie mógł czuć się bezpiecznie. Dalej można wspomnieć postać Laszlo Rajka- komunista który przecież był jednym z architektów węgierskiego państwa policyjnego. Sam nadzorował proces kardynała Mindszentyego i kampanię przeciwko kościołowi. Był zaprzysięgłym stalinowcem, bezlitosnym wobec wszelkiej opozycji. Każdy człowiek potrzebuje kompasu, moim jest ZSRR. Jego kompas zawiódł sam stał się ofiarą systemu.
Sytuacja uległa zmianie po słynnym spotkaniu moskiewskim z 13 VI 1953. W ZSRR przewidywano że na Węgrzech dojrzewa kryzys rozmowy moskiewskie miały temu zapobiec. Głownym tematem była przyszłość Rakosiego: - Wasz arbitralny i despotyczny styl rządzenia doprowadził do niezliczonych błędów i zbrodni i przywiódł Węgry na skraj katastrofy. Dlatego tez Wy Rakosi musicie ustąpić z funkcji premiera, i podzielić się władzą z nowym człowiekiem Imre Nagym. Nagy obiecywał nowy kurs:
1. wolność przestępcom politycznym skazanym za drobne przestępstwa
2. na wsi nowy rząd pozwoli rolnikom, jeśli będą chcieli opuścić kołchozy do których wstąpili pod przymusem. Będzie można również zakładać drobne przedsiębiorstwa prywatne.
3. obiecywał ze droga czerwcowa da Węgrom nadzieję a oni jej potrzebowali
Zmiany doprowadziły do tego że życie Węgrów nieznacznie się poprawiło, w Budapeszcie znów zaczęli pracować niezależni rzemieślnicy , dokonały się niewielkie obniżki cen, można było czytać ksiązki zachodnich autorów bez obawy przed aresztowaniem. Zdaniem Nagyego było przezwyciężenie wynaturzeń stalinizmu, ale przy zachowaniu nienaruszonych fundamentów całego gmachu. Owy eksperyment który podjęto bez przekonania nie powiódł się. Nie mógł liczyć ani na aparat partyjny, ani na biurokrację rządową, ani też na świeżo zwolnionych komunistów. Poparcia udzielili my dziennikarze, studenci, literaci. Główną trybuną protestów pisarzy wobec kliki Rakosiego i stalinowskiej przeszłości była gazeta Literacka ( Irodalami Ujsag) oficjalny tygodnik stowarzyszenia Pisarzy.Istniał rozpaczliwy głód słowa pisanego, które mówiło prawdę. Tak bardzo nienawidziliśmy Rosjan za to ze odebrali nam literaturę. Nowy kurs Nagyego nie spełnił swojego zadania, rakosii donosił na niego w Moskwie, gdy Nagy stawił się przed Malenkowem ten oświadczył „ Nie tego od Was oczekiwaliśmy”. 18 marca 1955 doszło do zmiany na stanowisku premiera Andras Hegedus .

Dalej w X 1955 55 znanych pisarzy i artystów podpisało protest przeciwko administracyjnym metodom stosowanym wobec intelektualistów, domagając się większej wolności słowa. Był to pierwszy wyłom w społeczeństwie, ktoś ośmielił się wystąpić przeciw Rakosiemu. Gdy ten zastanawiał się co tu począć. Nadszedł 25 II 1956 na XX Zjeździe KPZR wygłosił tajny referat O kulcie jednostki i jego następstwach, W referacie tym Stalin został ukazany jako zbrodniarz stojący na czele partii bolszewików, winny zbrodniom, które zostały popełnione, gdy sprawował władzę, i wprowadzeniu tzw. kultu jednostki. Treść tego referatu szybko została rozpowszechniona przez fale RWE, nasuwało się wówczas pytanie jeśli Stalin był zbrodniarzem to co będzie z jego najlepszym uczniem Rakosim. Próbował się ratować wygłaszając przemówienia potępiające kult jednostki, ale przecież sam ten kult tworzył. Na nic się to zdało : przeciwnicy mówili Straciliście zaufanie narodu, ustąpcie. Przez całą wiosne i lato rosła presja na Rakosiego, w marcu powstała nowa grupa opozycyjna Klub Petofiego, założonego przy Związku Młodzieży Pracującej ( DISZ) kierowanym przez komunistów którzy przyczynili się do destabilizacji Węgierskiej Partii Komunistycznej. Na zebraniu tego klubu doszło do wielkich wydarzeń publicznych a mianowicie chodzi o :
• wystąpienie Julia Rajk na temat „socjalistycznej praworządności
• oraz przemówienie Gezy Losonoczy bliskiego przyjaciela Imre Nagyego, opowiadał jak były premier był zaszczuty, zniesławiony. Zaczęto skandować Imre Imre.
Dalej miejsce Rakosiego zajął jego współpracownik Erno Gero: po miescie krażył dowcip ze zastapili łysego Rakosiego chudym.
6 pażdziernika na kilka dni przed wybuchem rewolucji doszło do doniosłego wydarzenia : - przeniesienia prochów Laszlo Rajka – który teraz jawił się jako ofiara system. Wcześniej miał pokazowy proces teraz ma pogrzeb.
Grupą która miała mieć największy wpływ na wydarzenia okazali się studenci. To oni zebrali się 22 pażdziernika na Politechnice Budapeszteńskiej. Zebrano się po to aby studenci Budapesztu mogli zadecydować czy chcą wystąpić z DISZ i założyć własną organizację. Na co większość przystało, jednak zanim wiec się skończył powstał jeden z najważniejszych dokumentów w historii Węgier- Szesnaście Punktów. Stał się on manifestem rewolucji.

1. Domagamy się natychmiastowej ewakuacji wszystkich wojsk radzieckich, zgodnie z ustaleniami traktatu pokojowego.
2. Należy powołać nowy rząd z towarzyszem Imre Nagyem na czele, wszyscy zbrodniarze epoki Stalina-Rakosiego muszą zostać natychmiast odwołani ze stanowisk
3. Domagamy się przeprowadzenia w całym kraju powszechnych tajnych wyborów które wyłonią nowe Zgromadzenie Narodowe z udziałem wszystkich partii politycznych.
4. Domagamy się całkowitej reorganizacji wegierskiego życia pod nadzorem specjalistów.
5. Domagamy się wolności sumienia i słowa wolności prasy i radia jak również utworzenia nowej gazety codziennej MEFESZ ( Związek Węgierskich Organizacji Studenckich)

Następnie padło hasło, aby zorganizować demonstracje pod hasłem solidarności z Polakami,
Przemarsz zakończył się początkowo na placu Bema odczytaniem listy żądań studentów. Mimo oficjalnego końca demonstracji, wciąż przyłączali się do niej kolejni uczestnicy i sytuacja zaogniała się coraz bardziej. Część, w międzyczasie setki tysięcy liczącej demonstracji, pomaszerowała pod parlament, jednakże większość udała się pod rozgłośnię węgierskiego radia, starając się skłonić je do odczytania listy żądań, jednakże zamiast poparcia, otworzono z budynku radiostacji ogień do demonstrantów. Sytuacja zaogniła się jeszcze bardziej, gdy przy pomocy broni otrzymanej od węgierskiego wojska, demonstrantom udało się zająć budynki radiowe. Wieczorem zebrało się ok. 300 000 ludzi przed parlamentem, żądając wolności słowa i poglądów, wolnej prasy, wolnych wyborów i pełnej niezależności od ZSRR, jak również nominacji Imre Nagy na szefa rządu. Sam Nagy wezwał demonstrantów do spokoju i rozejścia się i został niespodziewanie jeszcze tej samej nocy przez KC węgierskiej partii robotniczej powołany na premiera. Jednocześnie Sowieci rozpoczęli interwencję militarną, na prośbę sekretarza partii Ernő Gerő sygnowaną przez Biuro Polityczne (łącznie z Nagyem). Jeszcze tego wieczoru demonstranci obalili pomnik Stalina, stojący na placu Bohaterów.
Następne dni czyli od 24- 3 listopada:
Powstanie rozszerzyło się na dalsze miasta, jednak jego głównym ośrodkiem pozostawał Budapeszt. Zakładano rady pracownicze, narodowe i rewolucyjne, ogłoszono strajk generalny, wydano pierwsze niezależne gazety - jednak do 28 października nie udało się powstańcom opanować ani jednego ważnego obiektu. Do Budapesztu wkracza 6 tysięcy żołnierzy radzieckich, wspieranych przez ponad 200 czołgów, współdziałających z węgierskimi służbami bezpieczeństwa i armią. Na Węgry przylatują Anastas Mikojan i Michaił Susłow z ramienia Biura Politycznego KPZR oraz generał Iwan Sierow z KGB
• W kolejnych dnia Ernő Gerő usunięto z funkcji I sekretarza KC, I sekretarzem partii został Janos Kadar. ÁVHstrzela przed parlamentem do tłumu – ponad 100 zabitych. Nagy wycofuje swoją zgodę na interwencję radziecką.
• 27 października Imre Nagy przedstawia skład nowego rządu i ogłasza rozwiązanie ÁVH. Jej funkcjonariusze są internowani. Armia Węgierska na polecenie rządu wstrzymuje działania przeciw powstańcom. Wydarzenia zostają oficjalnie uznane przez władze za rewolucję. Kolejnym etapem jest ogłoszenie przez Nagyego wystąpienie z UW i ogłoszenie neutralności Węgier Prosi członków ONZ o zagwarantowanie neutralności Węgier. Biuro Polityczne KPZR podejmuje decyzję o interwencji zbrojnej. Chruszczow rozpoczyna uzgadnianie jej z państwami komunistycznymi (w tym z ChRL, SFRJ i PRL). Wicepremier Kadar ogłasza powstanie nowej partii - Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej utworzonej w miejsce rozwiązanej Węgierskiej Partii Pracujących. Wieczorem znika z Budapesztu (pod eskortą oficerów KGB poleciał do ZSRR). 3 listopada w godzinach wieczornych podstępnie aresztowano delegację węgierską wraz z ministrem obrony Maléterem która przybyła na rozmowy dotyczące wycofania wojsk radzieckich z terytorium Węgier. Tego samego dnia, w Szolnoku, utworzono marionetkowy Węgierski Rewolucyjny Rząd Robotniczo-Chłopski z Jánosem Kádárem na czele, który poprosił ZSRR o pomoc w stłumieniu "kontrrewolucyjnego powstania". W dniu następnym oddziały weszły radzieckie weszły na Węgry rozpoczęto realizacje operacji Wicher. Zacięte walki trwały do 10 listopada, choć ich rezultat był z góry znany, gdyż powstańcy byli gorzej uzbrojeni i pozbawieni centralnego dowodzenia, a armia węgierska – zdezorganizowana aresztowaniem ministra obrony narodowej i niechętną walce postawą większości kadry oficerskiej - praktycznie nie stawiała zorganizowanego oporu. Rozbrojono 35 tysięcy żołnierzy i powstańców. W wyniku walk od 23 października zginęło po węgierskiej stronie 2500 osób, głównie w czasie walk w Budapeszcie ponad 20 tysięcy aresztowano lub internowano, a ok. 200 tysięcy osób uciekło z kraju do Austrii i Jugosławii. Pozostające na Węgrzech rozbite oddziały powstańcze po 10 listopada przeszły do podziemia lub próbowały organizować partyzantkę. Straty materialne wyniosły 220 mln forintów, co stanowiło ok. 25% rocznego dochodu narodowego Węgier. Według archiwów radzieckich zginęło lub zaginęło 740 żołnierzy i oficerów radzieckich, zaś 1540 odniosło rany - ponad połowa z nich poległa z w październiku. 7 listopada do Budapesztu przybywa rząd Kadara i przejmuje władzę. Zostaje on oficjalnie uznany przez państwa zachodnie.
Tak zakończył się węgierski zryw mas: Gdyby w odpowiednim momencie rozstrzelano kilkunastu węgierskich pisarzy, nie doszłoby do rewolucji- N.Chruszczow. Odpowiedni czas z jego punktu widzenia, moment nastąpił zapewne wówczas, kiedy pisarze i inni intelektualiści zaczęli lgnąć do starego jak nazwała, Nagyego skupiona wokół niego grupa.

Co Europa na wydarzenia węgierskie ? zarówno Jon Foster Dulles i Eisenhower byli mistrzami politycznego lawirowania. Mówili o wypieraniu komunizmu, wyzwalaniu zniewolonych narodów, w praktyce jednak realizował politykę powstrzymywania.

RWE zorganizowała na Węgrzech dwie operacje Red Sox i Focus. Balony zrzucały nad całym krajem miliony ulotek, z takimi hasłami Reżim jest słabszy niż myślisz”. Inne ulotki informowały o utworzeniu ( fikcyjnego) ruchu oporu pod kierownictwem pułkownika Bella z CIA, który zapewniał, że dzień wyzwolenia jest bliski.

Ellaine · Wysłany: Sob 23:53, 20 Mar 2010 Temat postu:

Sytuacja w NRD i Bułgarii

W 1944 roku podjęto ostatecznie decyzję, że Niemcy podzielone zostaną na trzy strefy okupacyjne: wschodnią, okupowaną przez wojska radzieckie, północno-zachodnią strefę brytyjską i południowo-zachodnią – amerykańską. W lutym 1945 na konferencji w Jałcie postanowiono o utworzeniu czwartej strefy francuskiej w Niemczech i sektora francuskiego w Berlinie. Niemcy miały zostać zdemilitaryzowane, poddane demokratyzacji, a w kwestii terytorialnej musiały przekazać tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej Polsce, a północą część Prus Wschodnich z Królewcem – ZSRR. Ponad to całe Niemcy miały ponieść odpowiedzialność za zbrodnie wojenne, czego wyrazem był proces zbrodniarzy hitlerowskich w Niemczech .
Od samego początku istnienia stref okupacyjnych pojawił się problem między ZSRR a zachodnimi mocarstwami. Uwidoczniły się różnice w stosunkach społecznych, jakie zaczęły się kształtować na tych terenach, a w lokalnej władzy przewagę zdobywały odmienne siły polityczne. Już w okresie wojny na terenie ZSRR kształcono kadry komunistów niemieckich, którzy po wojnie mieli być zdolni do przejęcia władzy w Niemczech. W grupie, która przybyła do Niemiec jeszcze przed kapitulacją Berlina był między innymi Walter Ulbricht, który w późniejszym czasie miał odegrać znaczną rolę w omawianym okresie .
Pieczę nad radziecką strefą okupacyjną sprawowała Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech (SMAD). Już na początku czerwca 1945 wydała pozwolenie na tworzenie partii politycznych, dając tym samym złudzenie dążenia do demokratyzacji wschodniej strefy, ponieważ wyprzedziła w tym zachodnich aliantów. Pierwsza partia, jaka powstała to była Komunistyczna Partia Niemiec (KPD), a także inne partie: Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD), Liberalna-Demokratyczna Partia Niemiec (LDPD), Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU), które z inicjatywy KPD włączyły się do Bloku Antyfaszystowskich Partii Demokratycznych. Członkowie KPD mieli duży wpływ na wszystkie resorty państwa, stanowiska kierownicze obsadzano osobami bezpartyjnymi, natomiast ich zastępcami byli funkcjonariusze KPD .
We wrześniu 1945 doszło do reformy rolnej, dążącej do zlikwidowania wielkich własności ziemskich. Wywłaszczenie nie podlegało odszkodowaniu. Rozpoczęto kampanię na rzecz nacjonalizacji przemysłu, rozpoczęto od upaństwawiania przemysłu zbrojeniowego i ciężkiego, do 1947 znacjonalizowano około 40% przemysłu ciężkiego. Rozpoczęto również reformę oświaty. Tutaj również KPD miało znaczne wpływy ze względu na to, że trudno było znaleźć nauczycieli, którzy w przeszłości nie byliby członkami NSDAP .
KPD posiadało przez długi czas sporą sympatię i poparcie, ponieważ nie głosiła bezpośrednio haseł socjalizmu, czy marksizmu-leninizmu. Z czasem jednak popularność KPD spadała, ponieważ coraz częściej była kojarzona z działalnością SMAD. Członkowie KPD rozpoczęli starania o połączenie się z SPD, która niedługo po utworzeniu stała się dużą partią. Posiadała silne tradycje i stanowiła groźną rywalkę w walce o przynależność robotników do którejś z dwóch partii. W październiku 1945 doszło do podziału SPD na frakcję wschodnią – Grothewohla, i zachodnią – Schumachera, który był nastawiony antyradziecko. W tym czasie nasiliły się naciski ze strony SMAD na członków SPD, by zjednoczyli się z KPD. Ostatecznie do zjednoczenia doszło na zjeździe założycielskim 21-22 kwietnia 1946 w Berlinie, powstała Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec (SED). Początkowo wydawało się, że członkowie dawnej SPD będą mieli głos decydujący w ramach SED ponieważ stanowili ponad 50% partii, jednak szybko się przekonali, że SED nie działa na zasadach demokratycznych. Niedługo po zjednoczeniu zostały utworzone dwie partie: NDPD – Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec, która miała skupiać byłych członków NSDAP, żołnierzy i oficerów Werhmachtu, których nie dotknęły represje z tytułu przynależenia do partii i wojska. Powstała również partia DBD, zależna od SED, ale będąca zachętą dla chłopów, którzy nie chcieli wchodzić w skład partii robotniczej .
Pomiędzy ZSRR a zachodnimi mocarstwami narastał konflikt, ze względu na odmienność stosunków społeczno-politycznych, jakie tworzyły się w poszczególnych strefach. Ze względu na trudności gospodarcze doszło do zbliżenia między strefami amerykańską i angielską, została utworzona tzw. Bizonii. W 1948 dołączyła do nich strefa francuska, tworząc Trizonię, ponieważ to był niejako wymóg, jeśli Francja chciała skorzystać z Odbudowy Gospodarczej Europy. Objęciem planem Marschalla trzech stref było wyrazem ich konsolidacji. Jednak przeprowadzenie w zachodnich strefach reformy walutowej, która objęła również Berlin Zachodni, oznaczało faktyczny podział państwa niemieckiego .
W związku z zaistniałą sytuacją doszło do rozwiązania wspólnych organów kontroli nad Niemcami. Napięcia między zachodnimi aliantami a ZSRR doprowadziło do poważnego kryzysu politycznego, który groził wybuchem kolejnej wojny światowej. Józef Stalin w tym czasie dążył do odbudowy zjednoczonych Niemiec, które oczywiście wchodziłyby w skład bloku wschodniego. Nastąpił tzw. pierwszy kryzys berliński, ponieważ Berlin był jedynym atutem, jaki posiadało ZSRR w starciu zachodnimi mocarstwami. Aczkolwiek w Berlinie wszystko szło nie pomyśli Moskwy, ponieważ SED przegrało ogólnoberlińskie wybory, nie mogąc przeszkodzić w przejęciu władzy przez SPD . Dodatkowo przeprowadzenie reformy walutowej bez uzgodnienia tego z ZSRR spowodowało przejściowe komplikacje w funkcjonowaniu gospodarki Berlina Wschodniego i całej strefy wschodniej, co zmusiło SMAD do wprowadzenia odrębnej waluty . Żeby zmusić mocarstwa do ustępstw ZSRR rozpoczęło blokadę lądową zachodnich sektorów Berlina. Kryzys trwał od czerwca 1948 roku przez ponad rok, a żeby zaopatrywać Berlin Zachodni w niezbędne artykuły spożywcze i materiały budowlane utworzono tzw. most powietrzny. Ostatecznie kryzys zakończył się w maju 1949, niemal zbiegając się w czasie z utworzeniem Paktu Północnoatlantyckiego. Moskwa cofnęła blokadę, wychodząc z propozycją ponownego przejęcia przez SKR władzy nad Niemcami, utworzenia wspólnych komisji ogólno niemieckich, itp. Jednak nie było to już możliwe, ponieważ tworzenie RFN nabierało w tym czasie rozpędu. 21 września 1949 powstała Republika Federalnych Niemiec ze stolicą w Bonn. a kilkanaście dni później – 7 października 1949 proklamowano powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej ze stolicą w Berlinie Wschodnim. Berlin Zachodni stanowił enklawę RFN na terenie NRD .
W przeciwieństwie do RFN NRD została utworzona odgórnie, decyzję o utworzeniu wschodniego państwa niemieckiego konsultowano na najwyższym szczeblu w Moskwie, także ze Stalinem, który preferował utworzenie państwa ogólnoniemieckiego. Mimo to, jak już było mówione wcześniej SED z akceptacją SMAD forsowała w radzieckiej strefie okupacyjnej zasady społeczno-gospodarcze i ustrojowe obowiązujące w ZSRR. III Kongres Ludowy ukonstytuował się 29-30 maja 1949 roku, wyłonił on II Niemiecką Radę Ludową, która 7 października została przekształcona w Tymczasową Izbę Ludową. Pewnym kuriozum jest fakt, że o wejściu w życie Konstytucji NRD zadecydowała owa Rada jeszcze przed powstaniem Tymczasowej Izby Ludowej. Niedługo po utworzeniu NRD SED stopniowo przejmowała kluczowe stanowiska. Pierwszym i jedynym prezydentem w historii NRD został Wilhelm Pieck, a premierem Otto Grotewohl .
Rozpoczęto przenoszenie form ustrojowych z ZSRR do NRD, przy zachowaniu pozorów demokracji parlamentarnej. Jednym z przejawów tego było utworzenie na wzór radziecki Sądu Najwyższego i Prokuratury Generalnej 7 grudnia 1949. Natomiast Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MfS) przejęło na siebie obowiązki utrzymywania ładu i porządku wewnętrznego. W rządzie tymczasowym SED posiadała wszystkie ważniejsze resorty, natomiast w przededniu wyborów w 1950 z CDU i LDPD usunięto osoby niechętne SED, tym samym podporządkowując sobie obie te partie.
Na III Zjeździe SED w lipcu 1950 wybrano Waltera Ulbrichta na sekretarza generalnego, ogłoszono również zaostrzenie walki klas i stopniową budowę socjalizmu. Wkrótce na wszystkich szczeblach rozpoczęła się szeroko zakrojona akcja oczyszczania szeregów, która dotknęła również wysoko postawionych funkcjonariuszy partii, którzy w większości podczas dyktatury hitlerowskiej i II Wojny Światowej przebywali w USA. Ofiarami tej czystek byli m.in.: Paul Merker (z Biura Politycznego KC SED), Leo Bauer (szef centralnej radiostacji), zostali wydaleni z SED i represjonowani.
Rok po utworzeniu NRD partia umocniła się na tyle, że w wyborach do Izby Ludowej otrzymała 99,7% poparcie głosujących. W tym samym roku NRD została włączona do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, oraz rozpoczęła pierwszy plan pięcioletni. Tym samym została przyspieszona integracja NRD ze Wschodem, a gospodarka podporządkowana instytucjonalnie potrzebom ZSRR. Mimo to przez jakiś czas wierzono jeszcze, że alianci dojdą do porozumienia i dojdzie do zjednoczenia Niemiec .
Kiedy na przełomie 1951/52 przygotowywano się do integracji militarnej RFN z zachodnimi mocarstwami, ZSRR wzywał ponownie do jak najszybszego stworzenia rządu ogólnoniemieckiego. Inicjatywa ta, przeszła do historii jako Nota Stalina, przewidywała zneutralizowane Niemcy z własnymi siłami zbrojnymi w granicach z 1945, które zwycięskie mocarstwa miały opuścić w rok po zawarciu traktatu pokojowego . Jednak integracji RFN z Zachodem nie dało się już powstrzymać. W związku z tym nastąpiła radykalna zmiana kursu ZSRR i SED. Zarządzono na szeroką skalę zbrojenie NRD. Miano kontynuować przeobrażenia na wsi, tworząc spółdzielnie produkcyjne. Budowa socjalizmu stała się nadrzędnym celem SED. 12 lipca1952 II Konferencja Partyjna SED podjęła uchwałę o „Planowanej budowie podstaw socjalizmu”. Podział krajów związkowych na 14 (od 1961 – 15, Stolica Berlin) okręgów administracyjnych umożliwił dalszą centralizację systemu politycznego, która pozwoliła SED poddać NRD lepszej kontroli administracyjno-politycznej.
Już na początku lat 50.tych SED umocniła swoje wpływy i władzę w społeczeństwie. Poza tym, że posiadała wielu członków, byli również aktywiści i ludzie oddani oraz zaufani w różnych dziedzinach życia: aparat państwowy, wymiar sprawiedliwości, MfS, wojsko, media, organizacje młodzieżowe. Dzięki indoktrynacji w oświacie, mediach, kulturze i sztuce zyskiwano nowych zwolenników – głównie wśród młodzieży. Starano się również zneutralizować szeroką grupę społeczną, która nie była ani zwolennikiem, ani przeciwnikiem nowego systemu. Natomiast wrogów i ludzi nastawionych negatywnie zwalczano przez represje MfS i wymiar sprawiedliwości .
Centralizacja władzy w rękach SED, represje aparatu bezpieczeństwa i błędy w planowaniu przyczyniły się do wzrostu społecznego niezadowolenia w 1953 roku. Już na przełomie 1948/49 w sferze gospodarczej przyjęto strategię przyspieszonej urbanizacji i industrializację. W pięcioletnim planie „budowy socjalizmu” przewidywano skoncentrowanie inwestycji na przemyśle ciężkim i górnictwie, kosztem rolnictwa i produkcji dóbr konsumpcyjnych. Kiedy na zachodzie zaczął się „cud gospodarczy”, NRD przeżywało narastającą nierównowagę ekonomiczną, a spadek stopy życiowej tak się pogłębił, że powrócono do reglamentacji żywności. W 1952 przeciętna płaca wynosiła 300 marek miesięcznie, a kilogram margaryny poza reglamentacją, tj. na czarnym rynku kosztował 100 marek. Reakcją na podpisanie przez RFN w 1952 z USA, UK i Francją układu niemieckiego wiążącego RFN z Zachodem, NRD zastosowała środki odwetowe, wzmacniając zapory na granicy z RFN i utworzono pas kontrolno zaporowy między Berlinem Zachodnim, a NRD. System rządów nacechowany, tym co znamienne dla dyktatury totalitarnej, bezpośrednia zależność ekonomiczna, polityczna i militarna od ZSRR, uruchomiła falę ucieczek. W 1951 NRD opuściło ponad 160 tys., w 1952 – 182 tys., a w 1955 – 250 tys. uciekinierów. W większości byli to bogaci chłopi, którzy zostawiali ziemię poddawaną kolektywizacji. Zaczynało brakować rąk do pracy .
W ślad za uchwałą II Konferencji partyjnej SED w maju 1953 władze ogłosiły, że istnieje potrzeba podniesienia norm produkcyjnych w przemyśle przeciętnie o 10%. Mimo, że w marcu tego roku zmarł Stalin, w NRD nie było „odwilży” takiej jak w Moskwie. Chociaż KC KPZR uznała niemiecką politykę przyspieszonego budowania socjalizmu realizowaną od 1952 za błędną. Pod wpływem radzieckiej krytyki w czerwcu KC SED podjął uchwałę o „Nowym kursie”, przyznano się do wcześniejszych błędów w budowaniu socjalizmu w odniesieniu do rzemieślników, chłopów i inteligencji, ale nie w stosunku do krytykowanych norm technicznych dla robotników produkcyjnych. To dla robotników oznaczało de facto obniżenie płac i pogorszenie warunków życia. Nie bez znaczenia była też zasada, że bez wyrobienia normy otrzyma się mniejszą ilość kartek, a niemal wszystko na nie było: żywność i ubranie .
Dyktat o zwiększeniu norm pracowniczych przelał czarę goryczy, doszło do wystąpień przeciwko ich wprowadzeniu 16 czerwca 1953. Stanęły prace na najbardziej prestiżowej budowie NRD, berlińskiej alei Stalina (dawniej i obecnie Frankfurter Allee), robotnicy opuścili stanowiska pracy i wyszli protestować przeciwko wprowadzaniu norm. Demonstracja rosła w siłę, bo przyłączyli się do nich pracownicy innych zakładów. Natomiast 17 czerwca wystąpienie o podłożu czysto ekonomicznym przerodziło się w ogólnokrajowy bunt o charakterze politycznym. Żądano ustąpienia rządu, uwolnienia więźniów politycznych i przeprowadzenia wolnych i tajnych wyborów. Strajki ogarnęły całą NRD. Głównymi ośrodkami były takie zakłady jak: Leuna, Buna, Wolfen, Henningsdorf i regiony przemysłowe: Magdeburg, Jena, Gera, Brandenburgia i Görlitz. Dowództwo wojsk radzieckich wprowadziło stan wyjątkowy w Berlinie Wschodnim i w 13 okręgach, oraz 15 miastach powiatowych. Zakazano demonstracji i zgromadzeń, otaczano centra miast kordonem wozów opancerzonych i czołgów. Aresztowano od 8 do 10 tys. obywateli, co najmniej 50 zginęło, 20 rozstrzelano na mocy wyroku sądu polowego. Zginęło również 3 funkcjonariuszy SED, oraz 40 żołnierzy Armii Czerwonej, z czego większość została rozstrzelana po odmówieniu wykonania rozkazu strzelania do tłumów. Wydarzenia czerwcowe 1953 roku obnażyły iluzję państwa robotniczo-chłopskiego, które chciano widzieć w NRD .
SED nie potrafiło sobie poradzić z rozwiązaniem nabrzmiałych problemów społeczno-gospodarczych i politycznych. Wydarzenia te były również przestrogą dla pozostałych państw bloku wschodniego przed błędnymi założeniami przenoszenia doświadczeń radzieckich na grunt państw Europy Środkowo-Wschodniej. Oczywiście dla ówczesnych władz NRD 17 czerwca 1953 roku było „faszystowską prowokacją”, sterowaną z Zachodu. Spowodowało to kolejną czystkę w partii, m.in. rozwiązano MfS za to, że nie przewidziało prowokacji. Dzięki temu Ulbricht pozbył się z partii swoich przeciwników – Wilhelma Zeiserra, Rudolfa Herrnstadta . Natomiast dla społeczeństwa NRD wydarzenia czerwcowe skończyły się tragicznie nie tylko z powodu liczby ofiar i aresztowań. Mieszkańcy NRD wynieśli na długie lata naukę z tych dni, że aktywny opór jest bezsensowny dopóki w państwie stacjonują radzieckie wojska. Z tego powodu do 1989 roku NRD uchodziła za najbardziej stabilnego i wiernego sojusznika ZSRR. Natomiast jednym z bezpośrednich rezultatów wydarzeń czerwcowych w NRD była kolejna fala uciekinierów przez wciąż jeszcze relatywnie słabo chronioną granicę między Berlinem Zachodnim a Berlinem Wschodnim. Chociaż granicę między NRD a RFN systematycznie umacniano .
Tymczasem w partii trwała czystka, m.in. aresztowany został Minister Spraw Wewnętrznych – Max Feschner, za to, że krytykował aresztowania i ciągnięcie procesów, które miały udowodnić teorię spiskową, był również za przyznaniem robotnikom prawa do strajków. Natomiast kierownictwu i członkom partii najczęściej zarzucano pasywność wobec wypadków czerwcowych, w ciągu kilku miesięcy wymieniono ok. 60% kierownictw SED w okręgach.
Wybory do drugiej Izby Ludowej oraz izb okręgowych i Zebrania Deputowanych Berlina Wschodniego odbyły się 17 października 1954, 99,5% głosujących poparło listy jednolitofrontowych. Zmieniono status deputowanych, którzy od tej pory mogli być usuwani przez SED w razie niepodporządkowania się jej dyrektywom. Z poprzedniego składu najwyższego organu władzy do nowego parlamentu NRD weszło tylko 180 z 400. Postępowała dalsza centralizacja i koncentracja władzy w rękach SED.
W przeciwieństwie do ZSRR, gdzie przeprowadzano – choć niekonsekwentnie – destalinizację, tę kwestię zupełnie pominięto na KC SED w marcu 1956 roku. Uchwały XX KC KPZR nie miały szczególnego wpływu na SED, jedynie zmusiły Ulbrichta do odcięcia się od kultu Stalina. Z drugiej strony Ulbricht nie miał zamiaru całkiem demontować kultu Stalina w NRD, ponieważ musiałoby to doprowadzić do podważenia jego roli jako faktycznego przywódcy SED od początku jej istnienia. Na marcowym plenum KC SED bardziej interesowano się nowym planem pięcioletnim zaplanowanym na lata 1956-1960. Jednak już kolejne – lipcowe, pod wpływem wydarzeń w Polsce i na Węgrzech zrehabilitowało Franza Dahlema, niesłusznie oskarżanego o współpracę z agenturą USA, zniosło też kary partyjne dla byłych członków SED. Natomiast do październiku 1956 zwolniono z więzień ponad 21 tysięcy zatrzymanych.
Nie tolerowano natomiast dyskusji na temat ewentualnej „trzeciej drogi” do socjalizmu, przez jego odnowę i destalinizację, ale z krytyką kapitalizmu. Działająca w Berlinie Wschodnim grupa dyskusyjna wokół Wolfganga Haricha i Waltera Janki została rozwiązana jako opozycja wewnątrz partyjna w marcu 1947, a Janka i Harich otrzymali kary długoletniego więzienia .
Na początku lat 60.tych ponownie doszło do zaostrzenia sytuacji wewnętrznej NRD. Spowodowało to wiele czynników: obniżenie się poziomu życia z powodu trudności gospodarczych, co nasilało liczbę ucieczek i migracji do RFN; stosowanie przemocy w dążeniu do pełnej kolektywizacji rolnictwa; represyjne rządy SED; oraz zaostrzenie się sytuacji międzynarodowej w związku z ultimatum Chruszczowa w sprawie zmiany Statusu Berlina Zachodniego z 10 listopada 1958 oraz groźby zawarcia odrębnego traktatu pokojowego z NRD od 1959.
Pod koniec lat 50.tych bardzo złe skutki miał konsekwentnie realizowany program kolektywizacji rolnictwa. Doprowadziło to do masowych ucieczek do RFN, głównie przez Berlin Zachodni. Uciekali ludzie w wieku produkcyjnym, wykształcona młodzież, która stanowiła przeciętnie 50% uchodźców . Szukali w RFN tego, czego brak było w NRD: lepszych warunków do życia, większych swobód i wolności obywatelskich. Był to cios dla SED pod względem ekonomicznym, bo ciągle borykano się z brakiem ludzi do pracy, a także politycznym, ponieważ podkopywało wiarygodność polityki partii. W 1960 roku z NRD wyjechało w sumie 200 tys. ludzi, a w 1961 w ciągu tylko jednego miesiąca: 30 tys. A gdy zaczęły krążyć plotki o budowie „jakiejś” granicy – bywało, że w ciągu jednego dnia przybywało do ośrodka przyjęć uchodźców w Berlinie Zachodnim ponad 2 tys. uciekinierów z NRD. SED stanęła przed nowym wyzwaniem – wyludnieniem, postanowiono zrealizować, to, co planowano już wcześniej, chociaż trzymano to w głębokiej tajemnicy. Już dużo wcześniej planowano odgrodzić Berlin Wschodni od złych wpływów Berlina Zachodniego. O tym, jak bardzo starano się ukryć takie plany świadczy fakt, że parę tygodni przed wybudowaniem muru Walter Ulbricht dementował plotki i zapewniał, że „nikt w NRD nie myśli o wybudowaniu muru w Berlinie. Budowniczowie naszej stolicy są przede wszystkim zaangażowani w budowę domostw i cała siła robocza jest zatrudniona w tym celu” .
Natomiast w Moskwie na początku sierpnia podczas konferencji na szczycie przywódców Układu Warszawskiego Ulbricht otrzymał polecenie od „radzieckich przyjaciół”, by jak najszybciej zapobiec dalszym ucieczkom. Plany budowy muru się przydały, i zostały ostatecznie zaakceptowane. Zdecydowano się na ogrodzenie murem Berlina Zachodniego z ewentualnym przesunięciem go o 100 metrów w głąb wschodniej części, na wypadek przeciwdziałania mocarstw zachodnich. W nocy z 12 na 13 sierpnia oddziały policji, Armi Ludowej NRD oraz specjalne grupy partyjnego aktywu zakładowego SED przystąpiły do zablokowania granicy wzdłuż i wokół Berlina Zachodniego .
Do świtu zabarykadowano 95 ulic łączących obie części miasta, tych których nie zdążono zabarykadować były strzeżone przez wojsko i policję. Likwidowano sklepy, eksmitowano mieszkańców domów tuż przy granicy, burzono górne piętra tak, że budynki stawały się częściami muru. W ciągu jednej nocy mur berliński, nazywany przez enerdowskie władze „antyfaszystowskim wałem obronnym” na 28 lat, do 9 listopada 1989 roku, rozdzielił rodziny, przyjaciół i zamknął Niemcom wschodnim ostatnią, możliwie bezpieczną drogę ucieczki na Zachód .
Stał się nie tylko murem, ale i przepaścią mentalną, która wciąż jeszcze nie zasklepiła się całkowicie, pomimo upadku tak muru, jak i komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

W celu lepszego zrozumienia późniejszych wydarzeń, należy chociaż w paru słowach wspomnieć o tym, co działo się w Bułgarii w czasie II Wojny Światowej. W 1942 powstał z inicjatywy Bułgarskiej Partii Robotniczej (BPR) Front Ojczyźniany (OF), którego program został ogłoszony 17 lipca 1942. Docelowo miała to być koalicji międzypartyjna, skupiająca: BPR, Bułgarski Ludowy Związek Chłopski (BZNS), Bułgarską Robotniczą Partię Socjaldemokratyczną (BRSDP), Koło Polityczne „Zweno”, Partię Demokratyczną i Partię Radykalną. Front był skierowany przeciwko hitlerowskim Niemcom, z którymi Bułgaria była w sojuszu. Mimo starań komunistów inne partie były niechętne wstępowaniu w szeregi Frontu, chociaż ostatecznie ludowcy z BZNS-Pładne, część socjaldemokratów i Koło „Zweno” przyłączyły się do niego. Utworzono 10 sierpnia 1943 Komitet Narodowy Frontu Ojczyźnianego, co pozytywnie przyjęto tak w Moskwie, jak i w Londynie .
BPR wzywała chłopów, robotników i żołnierzy armii carskiej do walki przeciwko bułgarskim faszystom i niemieckiemu panowaniu. Przedstawiciele BPR uważali, że należy jak najprędzej zerwać stosunki z Rzeszą i jej sojusznikami, oraz zawrzeć traktaty pokojowe ze USA, Wielką Brytanią, nawiązać współpracę z ZSRR, wycofać wojska z Grecji i Jugosławii, oraz wzmocnić komitety OF. Zwycięska ofensywa ZSRR na Bałkanach przyspieszyła proces dojrzewania w Bułgarii sytuacji rewolucyjnej. W sierpniu 1944 zaczęto przygotowywać się do zbrojnego powstania ludowego. Miano zamiar przeprowadzić w całej Bułgarii demonstracje, strajki, sabotaże zarządzeń władz, przystępować do ataków na oddziały armii hitlerowskiej i obiekty niemieckie, oraz zająć dogodne pozycje wyjściowe do ataku na punkty strategiczne .
W tym czasie rząd Bagrinowa, który nie dotrzymywał neutralności Bułgarii pomagając wycofywać się wojskom niemieckim, podał się do dymisji, a regenci, którzy sprawowali władzę w imieniu małoletniego cara Symeona próbowali utrzymać tę jej resztkę, którą jeszcze posiadali. 2 września 1944 utworzono rząd Murawiewa, do którego weszli przedstawiciele prawicowej legalnej opozycji burżuazyjnej, która przez cały okres wojny była poza OF. Zapowiadano, że Bułgaria zerwie sojusz z Rzeszą i stanie się państwem neutralnym, ale te obietnice pozostały bez pokrycia. KC BPR postanowiło wezwać społeczeństwo do bojkotu i obalenia rządów Murawiewa. Fakt, że Armia Czerwona stała już u północno-wschodnich granic Bułgarii przyspieszyła działania Frontu, ponieważ ZSRR wypowiedziało jej wojnę za nieprzestrzeganie neutralności i pomoc Niemcom .
9 września 1944 roku wybuchło antyfaszystowskie powstanie, a w nocy utworzono pierwszy rząd OF z Kimonem Georgijewem na czele. A Armia Czerwona przełamała opór Niemców .
Zaczęto reorganizować armię bułgarską, aresztowano tych oficerów, którzy mieli odpowiadać za zbrodnie wojenne lub faszyzację kraju. Aby utrzymać dyscyplinę w wojsku i kontrolę polityczną wprowadzono zastępców dowódców, którzy mieli odpowiadać za wychowanie polityczne, działalność oświatową a także za zapewnienie żelaznej dyscypliny. Utworzenie nowego rządu w Sofii spowodowało również obalenie starej administracji, władzę przejmowały lokalne komitety OF . Wkroczenie wojsk radzieckich do Bułgarii, ludowe powstanie, obalenie rządów Murawiewa i utworzenie gabinetu OF przekreśliły nadzieje burżuazji bułgarskiej na to, że kraj znajdzie się w sferze oddziaływania mocarstw zachodnich. Chociaż komuniści nie mieli większości w rządzie, to jednak byli najlepiej zorganizowaną partią w OF, oraz zdobywali coraz większe poparcie w społeczeństwie. Widocznie to obrazuje liczebność partii, która od września 1944 nazywała się Bułgarską Partią Robotniczą (komuniści); w przededniu powstania w partii było około 25 tys. członków, a w styczniu 1945 już ponad 254 tys. W umacnianiu wpływów komunistów wydatnie pomagała młodzież miejska i wiejska, zrzeszona w Robotniczym Związku Młodzieży. BPR(k) zapewniła sobie też wpływy w powstających nowych związkach zawodowych. Tymczasem Georgiejew wyrażał nadzieję, że w wyniku walki o władzę ludową, jaka toczyła się w Bułgarii, możliwe będzie uratowanie kraju i zawarcie rozejmu .
Natomiast doszło do walki w łonie OF, gdzie sekretarz generalny Georgi M. Dimitrow (zwany Gemete) występował z żądaniem zwiększenia udziału BZNS w komitetach OF. Problem o tyle był poważny dla komunistów, że Gemete wcześniej współpracował z Brytyjczykami, co mogłoby doprowadzić do wciągnięcia Bułgarii w orbitę wpływów brytyjskich. Zaczęły się coraz mocniej uwidaczniać różnice pomiędzy zrzeszonymi we Froncie partiami.
30 września 1944 uchwalono dekret o sądach ludowych, które miały osądzić osoby odpowiedzialne za działalność zagrażającą bezpieczeństwu narodu, a zwłaszcza za współpracę z hitlerowskimi Niemcami, zwalczanie ruchu wyzwoleńczego w Grecji i Jugosławii, za zabójstwa, grabieże itd. Chociaż wyroki stanowiły akt sprawiedliwości, jednocześnie były silnym atakiem na prawicowe partie polityczne, ponieważ ich działalność doprowadziła do czynów objętych oskarżeniem .
Początek roku 1945 przyniósł stopniowe kształtowanie się różnic poglądowych w OF. Zaczęła się rodzić opozycja w stosunku do komunistów, oraz pojawili się przeciwnicy udziału Bułgarii w wojnie przeciwko Niemcom. Pod pozorem działalności agenturalnej dla Brytyjczyków aresztowano Gemete (udało mu się jednak zbiec z kraju). Podobne zróżnicowanie można zauważyć w pozostałych partiach OF. BPR(k) traktowała OF jako trwały sojusz partii, natomiast pozostałe widziały w nim tradycyjną koalicję, która jest narzędziem do realizacji przejściowych wspólnych celów. Obawiano się, że komuniści zdobędą hegemonię w OF, korzystając z lewicy pozostałych partii. W marcu 1945 został zwołany I Narodowy Kongres Frontu Ojczyźnianego, który wśród wielu uchwał podjął decyzję o wyznaczeniu na sierpień 1945 wyborów do Nowego Zgromadzenia Narodowego.
Opozycja musiała się określić, gdyż zdawano sobie sprawę z tego, że wybory mają wyłonić rząd, który nie będzie już rządem tymczasowym, i którego tytuł do reprezentowania Bułgarii nie mógłby być podważany przez mocarstwa zachodnie. Doszło do rozpadu BZNS, z której został wydalony Nikoła Petkow, ponieważ zwrócił się z żądaniem o odroczenie wyborów i przeprowadzenia ich pod nadzorem międzysojuszniczej komisji. To posunięcie spotkało się powszechnym oburzeniem.
Mimo to doszło do interwencji ze strony USA i Wielkiej Brytanii w przeddzień wyborów, otwarte poparcie udzielone przez te kraje opozycji spowodowało przeciwdziałanie tak władzy komunistycznej, jak i Związku Radzieckiego, który 14 sierpnia 1945 roku nawiązał stosunki dyplomatyczne z OF dla zrównoważenia sytuacji. Wybory jednak odroczono, po radzie jaką rząd otrzymał od Sojuszniczej Rady Kontroli, co było sukcesem opozycji. Żeby przekonać do siebie nieprzychylne mocarstwa zachodnie Front Ojczyźniany zezwolił na legalną działalność czterech nowym partiom, dwóm opozycyjnym: BZNS Petkowa, Partia Socjaldemokratyczna, oraz dwóm reaktywowanym: Partii Demokratycznej, i Partii Radykalnej. Z tych czterech jedynie ostatnia przyłączyła się do OF we wrześniu 1945.
18 listopada 1945 odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego. OF wystawił wspólną listę kandydatów, która obejmowała wszystkich przedstawicieli partii popierających jego program. Opozycja zdając sobie sprawę z tego, że nie zdoła uzyskać większości, i nie otrzymała pomocy ze strony zachodnich mocarstw nie przystąpiła do wyborów. Ponad 88% głosujących oddało głos na listę OF, komuniści otrzymali 94 mandaty (z 276). Przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego został członek Biura Politycznego KC BPR(k) Wasił Kołarow. 15 grudnia 1945 odbyło się uroczyste otwarcie obrad XXVI zwykłego Zgromadzenia Narodowego. Wielkie mocarstwa zapowiedziały, że uznają nowy rząd Bułgarii, jeśli włączy się do gabinetu dwóch przedstawicieli partii opozycyjnych. Z powodu obstrukcyjnych działań ze strony opozycji było to niemożliwe. Ostatecznie opozycja stawiała warunki nie do spełnienia i nie otrzymała ani jednego ministerstwa.
Aby uderzyć w środowiska stanowiące oparcie dla opozycji nowy rząd uchwalił ustawę o konfiskacie mienia, które pochodziło ze spekulacji, wykorzystywania stanowisk urzędowych lub znajomości w kołach rządowych celem wzbogacenia się. Przyjęto także ustawę o własności ziemi opartej na pracy. Określała maksimum posiadania ziemi na 20ha (w Dobrudży – 30 ha), zasady wywłaszczenia nadwyżek oraz nadzielenia ziemi potrzebującym. Weszła w życie również ustawa o prasie i dekret o ochronie władzy ludowej. Ustawa o prasie de facto wprowadzała cenzurę. Istotną częścią dekretu było rozszerzenie kar za kierowanie organizacjami spiskowymi, które miały na celu obalenie władzy ludowej. W 1946 przeprowadzono proces G.M. Dymitrowa (Gemete), oraz K Pastuchowa – został skazany na pięć lat więzienia za artykuł krytykujący ZSRR i władzę ludową.
Prowadzono również szeroko zakrojoną kampanię na rzecz zniesienia monarchii i utworzenia w Bułgarii republiki ludowej. G. Dymitrow w lipcu 1946 wystąpił z wnioskiem o przekształcenie Bułgarii w republikę i opracowanie nowej konstytucji. 8 września 1946 roku odbyło się referendum, które zadecydowało o utworzeniu republiki ludowej w Bułgarii. W głosowaniu udział wzięło 91,7% uprawnionych, z czego za republiką opowiedziało się 92,72%. 15 września proklamowano Bułgarską Republikę Ludową. Rodzina cesarska wyemigrowała, a jej majątek przeszedł na rzecz skarbu państwa. Wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego odbyły się 27 października 1946, przyniosły one zdecydowane zwycięstwo Frontu Ojczyźnianego i ostatecznie pokazało, że opozycja w Bułgarii nie stanowi żadnej siły politycznej. Premierem nowego rządu został Georgi Dymitrow, był to gabinet koalicyjny, o charakterze głównie dwupartyjnym, jednak już ze znaczną przewagą komunistów . Konstytucję uchwalono dopiero 4 grudnia 1947 roku, po przedłużeniu kadencji Wielkiego Zgromadzenia Narodowego o rok. Ustawa Zasadnicza wyraźnie nawiązywała do doświadczeń krajów demokracji ludowej, a zwłaszcza ZSRR .
W kwestiach gospodarczych omawianego okresu już we wrześniu 1945 roku KC BPR(k) wyłożył zasady nowej polityki ekonomicznej. Zakładano wprowadzenie planowania gospodarczego, oraz umocnienie sektorów: państwowego i społecznego. Istotnym problemem była kwestia wsi, ważna dla układu stosunków politycznych w kraju. Komuniści uważali, że jedynym rozwiązaniem jest przejście do zespołowych form gospodarowania i mechanizacji rolnictwa, ale nie postulowali programu kolektywizacji. Od października 1946 deklarowano zwiększenie ingerencji państwa w życie gospodarczej. Na wiosnę 1947 wprowadzono monopol państwowy na wyroby tytoniowe i alkoholowe, rozpoczęto wykupywanie akcji prywatnych i udziałów w spółkach i przedsiębiorstwach, został zlikwidowany prywatny system ubezpieczeń. Rozpoczęto proces nacjonalizacji przemysłu i banków. A już w 1945 bułgarscy komuniści starali się kontynuować politykę kierowania rolnictwa na tory gospodarki uspołecznionej, wprowadzono rozporządzenie o tworzeniu spółdzielni produkcyjnych. Natomiast o kwestii reformy rolnej była już tutaj mowa, miała ona generalnie antykułacki charakter. Ostro występowano przeciwko kapitałowi spekulacyjnemu, już we wrześniu 1945 ukazał się dekret przewidujący konfiskatę przedsiębiorstw naruszający ustawy o zaopatrzeniu i regulacji cen, jak już zostało wspomniane uchwalono również ustawę dot. konfiskaty mienia zdobytego na drodze spekulacji .
Utworzono milicję ludową w marcu 1948 dla ochrony nowego ustroju. Natomiast opozycja w parlamencie w roku 1948 przestała praktycznie istnieć. Debaty w parlamencie stały się polemiką nad najlepszą drogą do zbudowania społeczeństwa socjalistycznego. Nastąpiły także zmiany w BPR, która musiała oczyścić szeregi partii z elementów przypadkowych, które w dużej liczbie napłynęły w okresie powstania ludowego. Akcja oczyszczania życia publicznego od elementów wrogich lub niechętnych władzy ludowej objęła wiele dziedzin. Na przykład usunięto z uczelni pracowników i studentów reprezentujących poglądy prawicowe, czy wręcz faszystowskie. Usunięto też kilku sędziów Sądu Najwyższego.
Natomiast w latach późniejszych dokonywało się już zupełnie przejście od gospodarki kapitalistycznej do socjalistycznej. Rozpoczęto na szeroką skalę nacjonalizację przemysłu, oraz jego reorganizację. W ten sposób w Bułgarii, państwie które jeszcze kilka lat wcześniej było krajem faszystowskim, doszło do znacznych przeobrażeń społeczno-gospodarczo-politycznych i umocnienia się władzy komunistycznej w nowopowstałej republice ludowej.

Bibliografia:
1. Centkowska Agnieszka, Mur Berliński. Od podziału do jedności Niemiec, Toruń 2005.
2. Cziomer Erhard, Historia Niemiec współczesnych 1945-2005, Warszawa 2006.
3. Koseski Adam, Bułgaria 1944-1948, Warszawa 1983.
4. Mählert Ulrich, Krótka historia NRD, Wrocław 2007.
5. Tomaszewski Jerzy, Rozwój Bułgarii w latach 1944-1956, Łódź 1980.

Łasic · Wysłany: Nie 22:04, 21 Mar 2010 Temat postu:

Reformy Chruszczowa i ich fiasko

Po śmierci Józefa Stalina, władzę po nim przejął tzw. Nieformalny triumwirat w składzie: Georgij Malenkow - premier ZSRR, Ławrientij Beria – minister bezpieczeństwa publicznego oraz Wiaczesław Mołotow. Piastowane przez J. Stalina funkcje premiera i sekretarza generalnego, mimo iż na krótki okres przypadły G. Malenkowowi, zostały rozdzielone. We wrześniu 1953 r. stanowisko I sekretarza objął Nikita Chruszczow. Pierwszym problemem, jaki postanowiły władze rozwiązać, była sprawa Tajnej Policji - Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego (MGB ). Już 15 marca 1953 r. podjęto decyzję
o jego likwidacji i włączeniu w struktury Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na którego czele ponownie stanął Ł. Beria. Kilka miesięcy później, 10 lipca 1953 r. został opublikowany komunikat Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, informujący o wykluczeniu Ł. Berii z piastowanych stanowisk. W grudniu 1953 r. został on skazany na śmierć i rozstrzelany.
W szybkim tempie pozycja N. Chruszczowa wzmocniła się na tyle, iż mógł on odsunąć od władzy konkurentów.
Obok spraw bezpieczeństwa, następną dziedziną objęta ruchem reformatorskim stała się radziecka gospodarka. Głównym inicjatorem zmian w tej dziedzinie stał się G. Malenkow. Jego polityka zakładała przesunięcie inwestycji w kierunku przemysłu lekkiego i handlu, co w konsekwencji miało wzbogacić rynek o dobra konsumpcyjne. N. Chruszczow, dla którego
G. Malenkow stał się po rozstrzelaniu Ł. Beri największą przeszkodą na drodze do skupienia w swych rękach całej władzy, przystąpił do jawnej i zdecydowanej krytyki całego programu reform gospodarczych. Ataki wymierzone w G. Malenkowa zakończyły się jego dymisją ze stanowiska premiera w lutym 1955 r. W ciągu następnych miesięcy N. Chruszczow systematycznie umacniał swoją pozycję, kładąc nacisk na konieczność powrotu do sprawdzonych leninowskich metod kierowani państwem. Zmierzał do zastąpienia stalinowskiego modelu państwa i partii systemem mniej represyjnym. Szczytowy momentem tej polityki stał się XX Zjazd KPZR w lutym 1956 r. na którym N. Chruszczow wygłosił słynny "tajny referat", w którym demaskował stalinowskie zbrodnie. Nastąpił proces reform.
Pod względem gospodarczym ZSRR ustępował bezwzględnie uprzemysłowionym krajom kapitalistycznym. N. Chruszczow zdawał sobie sprawę z ogromnej roli zaplecza gospodarczego, dlatego przeprowadził szereg reform zmierzających do wycofania się z wielu błędnych decyzji podjętych za czasów stalinowskich. Urodzony na wsi N. Chruszczow był pierwszym przywódcą ZSRR nieco lepiej rozumiejącym kwestie rolne. Uważał się za eksperta w dziedzinie rolnictwa i po umocnieniu władzy osobiście ingerował w politykę rolną wyręczając ministrów. Początkowo osłabiono naciski na kołchoźników: obniżono normy obowiązkowych dostaw żywca, decyzje odnośnie zasiewów przekazano władzom rejonowym. Przeprowadzono konsekwentną politykę łączenia kołchozów w większe jednostki. W latach 1950-1955 liczba kołchozów zmalała ze 123,7 tys. do 87 tys., a u schyłku rządów Chruszczowa w 1964 r, do 37,6 tys. Należy jednak zaznaczyć, że tego typu komasacje wywoływały niezadowolenie chłopów gdyż wiązały się z mniejszymi działkami przyzagrodowymi i mniejszą ilością inwentarza. W latach 1954-1955 rozpoczęto zagospodarowanie ugorów i odłogów w Kazachstanie, na Syberii i Uralu. W rezultacie tej kampanii areał ziemi uprawnej wzrósł do 67 mln ha w 1956 r. Dla porównania w 1950 r. wynosił on 39 mln ha. Początkowo ziemie przynosiły dobre plony, jednak poprzez niestosowanie płodozmianu i nawożenia gleby doszło do jej szybkiego wyjałowienia. Nowe ziemie miały służyć za spichlerz kraju, a okazało się że ich urodzajność była tak naprawdę poniżej średniej krajowej, zaś koszt wyprodukowanego zboża był znacznie wyższy niż w innych rejonach.
Zasadnicze reformy w rolnictwie wprowadzane od 1958 r. dotyczyły głównie organizacji rolnictwa i ustaleniu hierarchii produkcji różnych artykułów rolnych. Próbowano rozwiązać także problem mechanizacji kołchozów. Na wniosek N. Chruszczowa podjęto uchwałę o reorganizacji Państwowych Stacji Maszynowo-Traktorowych (MTS-ów) i sprzedaży ich wyposażenia kołchozom. Wcześniej polityka stalinowska uważała sprzedaż maszyn kołchozom za niedopuszczalną - wolno było kupować jedynie samochody ciężarowe. Dlatego też między MTS-ami a kołchozami istniał konflikt interesów, gdyż kołchozy starły się tak organizować pracę, aby w jak najmniejszym stopniu korzystać z bardzo drogich usług technicznych. Niedługo po uchwaleniu reformy dały o sobie znać jej negatywne skutki: kołchozy zmuszone zostały do zakupu sprzętu po nowych cenach – znacznie większych niż ceny państwowe obowiązujące w MTS-ach, co doprowadziło do fatalnej sytuacji finansowej kołchozów. Nie odniosły także większych skutków wprowadzane w następnych latach w celu ratowania sytuacji, obniżki cen na sprzęt rolniczy, części zamienne czy paliwo.
Po wizycie w Stanach Zjednoczonych w 1959 r. N. Chruszczow domagał się by wszędzie uprawiać kukurydzę. Kukurydza i tylko kukurydza może w decydujący sposób rozwiązać problem zwiększania produkcji mięsa, mleka i innych produktów – oświadczył Chruszczow. Te przymusowe sadzenie kukurydzy w niesprzyjających klimatycznie regionach kraju zakończyło się klęską. Kukurydza przeznaczona na karmę dla bydła była dwukrotnie droższa niż trawy pastewne. Kukurydziana reforma zakończyła się niepowodzeniem w latach 1964-1965 i od tego czasu hodowano kukurydzę już tylko na południowych obszarach kraju.
Po śmierci Stalina Chruszczow przyznał, że wydajność rolnictwa była maskowana fałszywymi statystykami. Chcąc ją zwiększyć uznał za najważniejsze zwiększenie inwestycji i stworzenie systemu bodźców ekonomicznych. Zwolniono chłopów nie posiadających inwentarza żywego od obowiązkowych dostaw mięsa, zapowiedziano obniżenie podatku od działek przyzagrodowych oraz podniesienie minimalnych cen państwowych na obowiązkowe dostawy przy równoczesnym obniżeniu wielkości kontyngentów płodów rolnych, dzięki czemu nadwyżki mogły sprzedawać kołchozy po wyższych cenach. Jednak podniesienie cen wiązało się z chęcią uzyskania najlepszych rezultatów, co wytworzyło kolejną niezdrową konkurencję między organizacjami partyjnymi, a w praktyce przejawiało się w zmuszaniu chłopów do jeszcze większej pracy w gospodarstwie kolektywnym. Kilkuletnia względnie liberalna polityka odnośnie działek przyzagrodowych doprowadziła do rozwoju produkcji w tym obszarze. Władze zaczęły się zatem wycofywać z wprowadzonych ulg. Mieszkańcom miast zabroniono posiadania w swoich zagrodach bydła – należało sprzedać je kołchozom.
N. Chruszczow rozpoczął także kampanię zalecającą organizacjom partyjnym nakłanianie chłopów do oddawania krów gospodarstwom kolektywnym, co doprowadziło do spadku produkcji mleka.
Po chwilowym wyżu zaczęły pojawiać się początki kryzysu w rolnictwie. W 1962 r. zniknął ze stołówek darmowy chleb, równocześnie wzrosły ceny (mięsa o 30%, innych artykułów żywnościowych o 25%). Wreszcie fatalne zbiory 1963 r. mimo największego w historii kraju obszaru zasiewów zmusiły władze do pierwszego poważnego importu zboża. ZSRR, które do tej pory zaopatrywało w zboże np. Kubę, samo zostało zmuszone do zakupu zboża w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii. Był to ogromny cios dla prestiżu państwa na arenie międzynarodowej oraz dla samego Chruszczowa. Prawdopodobnie ten stan rzeczy przyśpieszył jego dymisję, gdyż niedobór zboża oznaczał brak paszy dla zwierząt, a w związku z tym spadek podaży mięsa.
N. Chruszczow wprowadził także w 1962 r. nowy system zarządzania rolnictwem, który do tej pory opierał się na komitetach rejonowych i rejonowych komitetach wykonawczych, które zajmowały się także wszystkimi aspektami życia wiejskiego. Utworzył na wsiach wyspecjalizowane zarządy kołchozowe, obejmujące zasięgiem 2-3 regiony. Inspektorzy tych zarządów mieli doradzać kierownikom kołchozów, a sam zarząd powinien mieć swojego kierownika partyjnego. Analogiczne zarządy powołano w obwodach i republikach. Powstał Ogólnozwiązkowy Komitet do spraw Rolnictwa, który dublował prace istniejących już ministerstw i zarządów. Wprowadzono także nowy system rejonizacji i utworzono zwiększone rejony, co doprowadziło do rozlokowania komitetów zbyt daleko od większości wsi.
Ekstensywne rolnictwo nie sprawdziło się. Cała gospodarka wymagała intensywnych reform. Dopiero u schyłku swoich rządów zrozumiał Chruszczow, że ziemia wymaga przede wszystkim poważnych inwestycji, użyźniania. Z pośpiechem wysunął w 1963 r. nowy, nierealny program chemizacji rolnictwa. Plan ten przewidywał, że w 970 r. produkcja nawozów sztucznych osiągnie poziom 80 mln ton, a dziesięć lat później 150-170 mln ton. Następujące dane wskazują całą utopijność tych wskaźników: w 1963 r. ZSRR wyprodukował niecałe 20 mln ton nawozów, w 1970 – 53,4 mln ton. Próby ratowania rolnictwa stawały się coraz bardziej irracjonalne: działkom przyzagrodowym jako formie przestarzałej groziła likwidacja, zabroniono kołchoźnikom hodowli kur i królików, a odbierane im krowy najczęściej umierały we wspólnych oborach z powodu braku paszy. Po raz kolejny okazało się, że połowiczne reformy nie naprawią sytuacji w rolnictwie. Dopóki gospodarka uzależniona jest od zmieniających się bezustannie i pod byle pretekstem politycznych decyzji, dopóty kraj nie ma żadnych szans na wyjście z gospodarczego impasu.
W zakresie przemysłu położono nacisk na produkcję dóbr konsumpcyjnych, dzięki czemu wzrosła ich ilość i jakość. Podniesiono płace pracownicze po 1956 r. oraz obniżono ceny na większość artykułów. Rząd przystąpił do wprowadzania siedmiogodzinnego dnia pracy (w sobotę 6 godzin), podwyższono emerytury, a także wprowadzono przejściowo niewielkie emerytury dla chłopów. W grudniu 1956 r. okazało się, że wprowadzony 5-letni plan jest nierealny; zastosowano więc plan przejściowy na 1-2 lata, a następnie nowy plan
7-letni na lata 1957-1965. Wiązało się to z planami Chruszczowa odnośnie inwestycji w przemyśle lekkim, w tym także w chemicznym. W 1961 r. wygłosił Chruszczow długi referat programowy, w którym ponownie oskarżył Stalina i jego rządy o spowodowanie przedłużania się stanu zacofania ZSRR i zapowiedział daleko idące reformy administracyjne. Jednak propagowane wówczas przez Chruszczowa hasło „dogonić i przegonić USA w produkcji na głowę do 1970 r.” było utopią, gdyż na początku lat sześćdziesiątych wzrost gospodarczy uległ w ZSRR zahamowaniu. Wpływ miał na to przede wszystkim kryzys w rolnictwie, a także wydatki na zbrojenia i realizację programu kosmicznego. Lot J. Gagarina w 1961 r. stał się olbrzymim sukcesem Chruszczowa, jednak cena jaką ponosiło społeczeństwo była wysoka.
Mimo odwołania przez Chruszczowa najbardziej nieludzkich stalinowskich dekretów i przywracania tzw. praworządności socjalistycznej wyrażającej się odchodzeniem od terroru, początek lat sześćdziesiątych również w prawodawstwie był regresem. Ukaz prezydium Rady Najwyższej z 24 II 1961 r. przywrócił karę za tzw. niedoniesienie. Donos ponownie stał się obywatelskim obowiązkiem. Także w 1961 r. pod dyktando Chruszczowa wprowadzono karę śmierci za kradzież oraz handel walutą. Krokiem wstecz, była także Ustawa przeciwko pasożytom, skierowana przeciw osobom uchylającym się od społecznie użytecznej pracy. Stała się wygodną bronią w walce z ludźmi wolnych zawodów, głównie artystami. Przemiany systemu prawnego za N. Chruszczowa polegały głównie na odrzuceniu masowego terroru czasów stalinowskich, ale także na zwiększeniu społecznej kontroli nad życiem obywateli.
W latach 1960-1961 zainicjował N. Chruszczow serię najczęściej tajnych zarządzeń dotyczących Cerkwi, która została pozbawiona możliwości oddziaływania an społeczeństwo. Izolowano duchownych od wiernych, zakazano całkowitej działalności charytatywnej Cerkwi, a także pielgrzymek, kazań w świątyniach oraz ceremonii kościelnych urządzanych na świeżym powietrzu i w mieszkaniach prywatnych. Wierzący nie chcący się podporządkować, był szykanowany i poddawany administracyjnym sankcjom. Odwiedzał go pracownik instytucji ateizacyjnej i przekonywał o szkodliwości religii. Wierzący np. student był automatycznie usuwany z uczelni. Z ośmiu seminariów duchownych zamknięto pięć. Między Moskwą a Władywostokiem nie było odtąd ani jednego klasztoru, ani jednego seminarium. Rozkwita w ZSRR ateizm naukowy. Funkcjonariusze walczący z religią zajmują się wymyślaniem nowych argumentów przeciwko tezie o istnieniu boga. Np. popularność zdobył tzw. argument Gagarina, który opowiadał, że podczas swego lotu nie widział żadnego boga, ale dostrzegał pracujących na ziemi kołchoźników.
Niezbyt udana okazała się także reforma oświaty. N. Chruszczow podkreślał, że radziecki system edukacyjny „produkował” zbyt wiele osób z wyższym wykształceniem, a zbyt mało z przygotowaniem zawodowym i średnim technicznym. W lipcu 1958 r. skierował Chruszczow do członków KC PZPR specjalne memorandum, w którym zawarł wskazówki odnośnie wzmocnienia więzi szkoły z życiem. Obowiązkowym typem szkoły powszechnej stała się szkoła ośmioletnia (od 7 do 15 roku życia). Większość absolwentów nie powinna była podejmować nauki w szkołach średnich, lecz bezpośrednio kierować się do pracy lub do szkół zawodowych. Sama szkoła średnia trwała 11 lat, a ok. 1/3 godzin lekcyjnych w klasach 9-11 przeznaczano na kształcenie politechniczne i pracę produkcyjną uczniów. System miano wprowadzić w ciągu 5 lat, co się nie udało ze względu na brak odpowiednich środków finansowych i odpowiednio wykształconej kadry pedagogicznej do przeprowadzania szkoleń politechnicznych. Klika lat później N. Chruszczow ponownie skrócił okres nauczania w szkołach średnich do 10 lat, co po raz kolejny wymagało zmian w programach nauczania itp. Jednym z pozytywów reform stał się rozbudowany system stypendialny oraz hasło łączenia teorii z praktyką, co zaowocowało np. dynamicznym rozwojem szkolnictwa korespondencyjnego i wieczorowego.
Jeżeli chodzi o sprawy wojskowe, to N. Chruszczow poszukując środków finansowych na rozwój gospodarki, rozpoczął program redukcji radzieckich sił zbrojnych. Stan osobowy armii radzieckiej zmniejszył się z 3,6 do 2,4 mln żołnierzy i oficerów. Zdemobilizowani żołnierze znajdowali zazwyczaj pracę w przemyśle, jednak tysiące przedwcześnie emerytowanych oficerów miało poważne trudności w dostosowaniu się do nowej sytuacji. Był to jeden z powodów, dla których armia nie opowiedziała się po stronie Chruszczowa, kiedy w 1964 r. grupa Breżniewa żądała jego ustąpienia.
Reformy Chruszczowa budziły protesty różnych warstw społecznych. Robotnicy byli niezadowoleni z reformy szkolnej; niezadowoleni byli chłopi, kołchoźnicy, pracownic z miasteczek i osiedli, bo anulowano im ulgi z tytułu działek przyzagrodowych; oficerowi sił zbrojnych, bo znacznie zmniejszono ich liczebność. Należy jednak pamiętać, że to Chruszczowowi przypadła misja ujawnienia przestępstw stalinowskich. To za jego rządów złagodzono opodatkowanie, poprawił się system ubezpieczeń społecznych, rozwinęło się budownictwo mieszkaniowe. Nie udało się przeprowadzić najważniejszych reform w rolnictwie i gospodarce. Jednak czy możliwe było przeprowadzenie reform, które stawały w sprzeczności z istniejącym systemem?

Bibliografia:
1. A. Czubiński, Historia powszechna XX wieku, Poznań 2003.
2. M. Heller, A. Niekricz, Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t.2, Wrocław 1989.
3. R. A. Miedwiediew, Chruszczow. Biografia polityczna, Warszawa 1990.
4. R. Pipes, Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów, Kraków 2002.
5. J. Smaga, Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917-1991, Kraków 1992.
6. M. Smoleń, Stracone dekady. Historia ZSRR 1917-1991, Warszawa 1994.

kamila · Wysłany: Nie 23:22, 21 Mar 2010 Temat postu:

tak na wszelki wypadek:

PRASKA WIOSNA

KOMUNIZM-SOCJALIZM
Przewrót z lutego 1948 r. spowodował w Czechosłowacji przejęcie pełni władzy przez komunistów. Po śmierci Klementa Gottwalda na czele partii i państwa stał Antonin Novotny, który w 1953 r. przejął funkcję I sekretarza KC KPCz, później został również prezydentem. W 1960 r. uchwalono nową konstytucję i zmieniono nazwę państwa na Czechosłowacka Republika Socjalistyczna (ĆSR).
Aż do 1968 roku najważniejszym sojusznikiem ZSRR w ramach UW była Czechosłowacja, najbardziej otwarcie prorosyjskie państwo Europy Wschodniej.

ODPRĘŻENIE, KOMUNIZM Z LUDZKĄ TWARZĄ
Lata 60. przyniosły odprężenie. W 1963 r. złagodzono system represji i stopniowo zaczęto reformować państwo. Z czołowych stanowisk zaczęto usuwać działaczy winnych za nadużycia lat 50. Zmieniła się atmosfera polityczna kraju. Był to także okres ożywienia kulturalnego, pojawiła się cała plejada wybitnych pisarzy. Był to początek tzw. czeskiej szkoły filmowej. Czasopisma związku literatów, „Literarni noviny” i „Kulturny život”, publikowały materiały pokazujące obciążenia kraju. Dlatego coraz częściej mówiono o potrzebie zmian (gwarancji praw jednostki, faktycznej niezawisłość sądów, zmiany konstytucji), dążono do „socjalistycznego państwa prawnego”. Ogromne znaczenie miało też pewne otwarcie na Zachód oraz wymiana pokoleniowa, nowa generacja energicznych 30-, 40- latków. Czechosłowacja stawała się najbardziej liberalnym i otwartym państwem bloku radzieckiego. Antonin Novotny tracił resztki autorytetu, mówiono o konieczności jego wymiany. Motorem przemian była inteligencja.
Problemy Czechosłowacji w 1967 roku: Ekonomiczny rozwój, jaką drogą? Wolności twórcze (wolność słowa). Stosunki czesko-słowackie.
W połowie 1967 roku doszło do największego do tej pory publicznego konfliktu między zwolennikami i przeciwnikami reform, miał on miejsce na IV Zjeździe Związku Pisarzy (27-29.06). Partyjny pisarz Ludvik Vaculik w swoim przemówieniu ostro zaatakował politykę kulturalną i system sprawowania władzy w kraju. Owy zjazd stanowi pierwszy sygnał nadchodzącej Wiosny.
Na przełomie 1966-1967 roku wykształciły się dwie orientacje w ekstabilishmencie partyjno-urzędniczym:
• proreformatorska, nawoływali do idei reformy ekonomicznej,
• zachowawcza, Antoni Novotny starali się utrzymać status quo.
Kiedy zaczęła się praska wiosna?
Może to być październikowe plenum KC KPCz z 1967 roku, bowiem zdarzyła się wtedy rzecz niespotykana: autentyczna polemika, której inicjatorem był Aleksander Dubczek (trzymający się dotąd na uboczu, szef słowackiej części KPCz).
Na grudniowym zebraniu KC KPCz otwarcie poddano krytyce Novotnego, chciano go pozbawić stanowisk partyjno-państwowych. Udało się to dopiero 3 stycznia następnego roku, kiedy to odwołano go z funkcji I sekretarza KC KPCz (funkcję prezydenta pełnił do marca).
Ale jako datę symboliczną traktuje się 5 stycznia 1968 roku, kiedy to następcą Novotnego został Aleksander Dubczek, kandydat kompromisowy, mniej wyrazisty niż inni rewizjoniści Czernik, czy Kolder.

Sytuacja w Czechosłowacji z początku 1968 roku była efektem podziału wewnątrz aparatu władzy. Jedni zyskali opinię liberalnych, inni wręcz przeciwnie. Ożywiło się społeczeństwo, obchodzono publicznie rocznicę urodzin Tomasza Masaryka. W terenowych komitetach partyjnych i w administracji rządowej domagano się od KC informacji o sytuacji w kraju oraz zmian personalnych. Wobec tych żądań ustąpić musieli m. in. minister spraw wewnętrznych, prokurator generalny i przewodniczący słowackiej rady narodowej. W końcu ze stanowiska prezydenta ustąpił Novotny (marzec ’6 Cool

.
Pod koniec marca wybrano nowego prezydenta – Ludvika Svobodę (28.03). Na kolejnym posiedzeniu KC po raz pierwszy publicznie padło sformułowanie „socjalizm z ludzką twarzą” (1.04). Uchwalono Program działania/działań, czyli programowy dokument nowego kierownictwa partyjnego. Pozycja liberałów się umocniła tworzyli oni 40-50% składu KC.
Także z początkiem kwietnia prezydent powołał nowy rząd z Oldrzichem Czernikiem na czele. Nowy gabinet ministrów był mieszanką zwolenników przemian i obrony status quo, jego głównym zadaniem była praca nad przygotowaniem nowej „państwowo-prawnej struktury republiki”.
Wydarzenia polityczne doprowadziły do ferment społecznego, publiczne dyskusje, wzrost poczytności prasy, masowy napływ nowych członków do KPCz (przekonanie, że dzięki partii można coś zmienić, szczególnie, gdy sama zaczęła się demokratyzować), zakładanie samodzielnych organizacji społecznych i klubów dyskusyjnych. Z końcem czerwca zniesiono cenzurę prewencyjną, dziennikarze nabrali śmiałości, np. opublikowan. w całości tekst traktatu Ribbentrop-Mołotow. Wielką popularność zdobył nowy sekretarz Aleksander Dubczek.
Na przełomie maja i czerwca KC podjął decyzję o przebudowie struktur państwa, po kilkutygodniowych pracach rząd przyjął projekt zasad federalnego ustroju Czechosłowacji, 9 września miał odbyć się zjazd partii, na którym powyższe zmiany zostaną zatwierdzone, jednak wojska UW były szybsze.
*
Nie każdy był zadowolony z zachodzących zmian. Wszyscy, którzy utożsamiali się z istniejącym wówczas porządkiem społecznym byli zainteresowani utrzymaniem swojego statusu, więc siłą rzeczy byli przeciwni zachodzącym zmianą.
Pierwsze objawy zaniepokojenia w bloku radzieckim sytuacją w Czechosłowacji dało się odczuć podczas spotkania szefów partii w Dreźnie 23 marca 1968 roku. Owe spotkanie można uznać za pierwszą konfrontację „dubczekowskiego” KC z partnerami UW. Z końcem kwietnia przyjechali do Czechosłowacji radzieccy przywódcy wojskowi, by rozpocząć przygotowania do kolejnych manewrów wojskowych, których celem było zastraszenie reformatorów. Wydaje się, że na tym etapie nie było realnego zagrożenia interwencją. W odpowiedzi na nie do Moskwy wybrała się delegacja KPCz w celu uspokojenia sytuacji(s. 131). Czechosłowacja była przedstawiana przez radziecką propagandę jako słabe, a ważne ogniwo obronne, co uzasadniać miało objęcie jej bezpośrednią opieką militarną przez inne armie UW. Sowiecka propaganda: obrona „obozu socjalistycznego” przed „niemieckim rewanżyzmem”. W lipcu, po posiedzeniu w Warszawie przedstawiciele patii UW z ZSRR, PRL, NRD, Węgier i Bułgarii wysłali ostrzeżenie do rządu Oldrzicha Czernika.

W samej KPCz toczyła się walka liberałów z konserwatystami. Antyreformatorska grupa skupiała się wokół Vasila Bilaka i Aloisa Indry. Na 19 czerwca zaplanowali zjazd Milicji Ludowej . Nie wiadomo, czy zjazd ML był zsynchronizowany z datą rozpoczęcia ćwiczeń UW, ale gdy jego obrady się rozpoczynały do Czechosłowacji wjeżdżały wojska UW.
27 czerwca jednocześnie w kilku gazetach opublikowany został manifest Dwa tysiące słów, napisany przez pisarza Ludvika Vaculika, podpisany przez kilkadziesiąt osób z różnych środowisk, spotkał się z szerokim poparciem społecznym. (s. 136) Manifest spowodował w partiach ZSRR i państwach bloku radzieckiego poczucie zagrożenia czeską herezją. Breżniew mówił już o kontrrewolucji.
29 lipca doszło do spotkania Biura Politycznego KPZR z kierownictwem KPCz w Czernej nad Cisą na terenie Czechosłowacji, nigdy wcześniej tyle osób z kierownictwa KPZR nie opuściło kraju, co świadczy o ważności sytuacji. Ostatecznie delegacja ZSRR odrzuciła argumenty Dubczeka o zbawiennym wpływie reform na partię. Przyjęto „porozumienie” (na słowo komunisty).
Kulminacyjnym momentem było zwołanie na 3 sierpnia szczytu UW w Bratysławie (bez Rumunii). Kilku delegatów z Czechosłowacji domagało się interwencji. ZSRR po raz pierwszy zastosowało tzw. doktrynę Breżniewa, czyli dopuszczenie możliwości interwencji w państwie należącym do UW, jeśli wyłoni się tam system burżuazyjny, czy pluralistyczny.
11 sierpnia okazało się, że rozpoczęły się nowe ćwiczenia wojsk UW w Polsce, ZSRR i na Węgrzech w pobliżu granicy z Czechosłowacją. Sześć dni później Dubczek poleciał na spotkanie z Janosem Kadarem, szefem węgierskiej partii komunistycznej, do Komarno na Słowacji. Podobno został uprzedzony o grożącej interwencji wojskowej i doradził usunięcie Kriegla i Cisarza z kierownictwa partii.
Decyzja o interwencji w Czechosłowacji zapadła na szczeblu Biura Politycznego KPZR, podobno Breżniew się wahał, a gen. Michaił Kozakow był przeciw. W końcu decyzja zapadła.
Kierownictwo czechosłowackie nie zdawało sobie sprawy z nadciągającego zagrożenia. W nocy z 19 na 20 sierpnia Dubczek otrzymał list od Breżniewa zapowiadający wyciągniecie konsekwencji z powodu „niewypełnienia umowy z Czernej”, ale nie poinformował o nim członków KC.

OPERACJA „DUNAJ”
Operację zajmowania Czechosłowacji zaplanowano w ZSRR, kierował nią gen Iwan Pawłowski, inwazja nosiła kryptonim „Dunaj”. W nocy z 20/21 sierpnia zaczęły wkraczać do kraju wojska interwentów, 24 dywizje. W ciągu 36 godzin opanowały cały kraj.
Równolegle do prezydenta Svobody przyjechał Czerwonienko z gen. Pawłowem i Aloisem Indry. Poinformowano prezydenta o inwazji i zażądano powołania nowego rządu z Indrym na czele. Svoboda sprzeciwił się temu.
Prezydium KC zdecydowało o powołaniu na następny dzień rano nadzwyczajnego posiedzenia KC, planowano, że przyjmie one uchwałę protestującą przeciwko inwazji. Dubczek wkroczenie wojsk UW traktował jako tragiczne nieporozumienie, zdecydowanie odrzucono jakąkolwiek formę oporu. Ale rano członkowie KC zostali aresztowani i przetransportowani do Moskwy.
W partyjnym hotelu „Praha” odbyło się zebranie KC. W przyjętym komunikacie podtrzymano protest przeciwko interwencji i poparcie dla Programu Akcji i planowanych reform. Wezwano do uznania realiów i „honorowej” współpracy z siłami interwentów. Jednak w rzeczywistości politycznej obrady te nie miały już znaczenia.
Rozgłośnie radiowe na bieżąco informowały ludność o wydarzeniach. Nie udało się także opanować środków masowego przekazu, które opublikowały wiadomość, że interwencja jest pogwałceniem zasad współżycia socjalistycznego i norm prawa międzynarodowego.
Praktycznie całe społeczeństwo czechosłowackie stawiało bierny opór. Począwszy od napisów na murach, likwidowaniu drogowskazów i tabliczek z nazwami ulic poprzez strajk powszechny zorganizowany 23 sierpnia. Co prawda interwenci sprawowali nad krajem wojskową kontrolę, jednak nie potrafili zapanować nad społeczeństwem.
W tym czasie pracownicy komitetu praskiego zwołali na 22 sierpnia do Pragi nadzwyczajny zjazd KPCz - odwołano się w walce z imperium radzieckim do partii komunistycznej. Wezwano do generalnego strajku protestacyjnego. Co ciekawe na Słowacji zjazd KPS zaplanowany dużo wcześniej na 26-29 sierpnia odbył się bez zakłóceń, na którym I sekretarza wybrano Gustawa Husaka, który wcześniej postrzegany jako liberał, po inwazji postanowił „ratować z Praskiej Wiosny, co się da”.
Pomiędzy kierownictwem czechosłowackim, a radzieckim odbyły się tzw. rozmowy moskiewskie w dniach 23-26 sierpnia. Do Moskwy wezwano także pozostałych członków kierownictwa partyjno-państwowego: Prezydenta Svobodę, Gustava Husaka, Zdenka Mlymarza, Bilaka, Jakesza i Pillera. W efekcie podpisano Protokół moskiewski (za wyjątkiem Frantiszka Kriegla), który mówił o próbie kontrrewolucji, uznali nadzwyczajny zjazd w Wysoczanach za nieważny, zadeklarowani, że współpracownicy interwentów nie będą karani, wojska sowieckie pozostaną w Czechosłowacji (pretekst – Czechosłowacja nie jest w stanie sama obronić granicy z RFN). Kapitulacja kierownictwa państwa złamała wolę oporu ludności. Wg szacunków podczas interwencji zginęło 186 osób, a 362 zostały ranne.
Problem interwencji był przedmiotem obrad Rady Bezpieczeństwa ONZ 21 sierpnia, choć nie na prośbę rządu czechosłowackiego. Uważano, że lepiej złożyć protesty rządom członkowskim UW. MSZ Jirzi Hajek wystąpił przed RB ONZ argumentując, że interwencja to tylko sprawa czechosłowacko-radziecka.
Koniec Praskiej Wiosny to podpalenie się 16 stycznia 1969 roku studenta uniwersytetu praskiego Jana Palacha w proteście przeciwko okupacji. Jego pogrzeb był ogromna milcząca narodową manifestacją. Ostatni raz tłumy tak spontanicznie wyruszyły na ulicę w marcu, kiedy to hokejowa drużyna Czechosłowacji wygrała z ZSRR na mistrzostwach świata w Sztokholmie 4:3. To podobno zirytowało Breżniewa i w efekcie 17 kwietnia Aleksander Dubczek musiał ustąpić ze stanowiska I sekretarza na rzecz Gustava Husàka. Rozpoczęła się „normalizacja”. Zamierzano zlikwidować lub zreorganizować instytucje, które postrzegane były jako sprawcy fermentu, ale paradoksalnie były to instytucje partyjne. Zweryfikowano szeregi partyjne, zwalniano ludzi z pracy, przesuwano na gorsze stanowiska, ich dzieci nie były przyjmowane na studia, wielu emigrowało. Polityka świadomego poniewierania ludźmi doprowadziła do upadku życia naukowego i kulturalnego, do patologii społecznych. Czechosłowacja została uśpiona.

BIBLIOGRAFIA

Czarna księga komunizmu, Warszawa 2009.
Czubiński A., Historia powszechna XX wieku, Poznań 2003.
Krawczyk A., Praska wiosna 1968, Warszawa 1998.
Kwapis R., Praska wiosna, Toruń 2003.
Marples D. R., Historia ZSRR, od rewolucji do rozpadu. Wrocław-Warszawa-Kraków 2006.

ADAM B. · Gość

Adam Bochanysz
Gr. Archiwalna

Interwencja w Wietnamie

Interwencja w Wietnamie wojsk amerykańskich była elementem związanym z trwającą na świecie od kilkudziesięciu lat „Zimną Wojną”, gdzie dwa przeciwstawne bloki zwalczały swoje wpływy na całym świecie między innymi Wietnam stał się polem takiej rywalizacji. Z jednej strony Stany Zjednoczone i jej sojusznicy kierujący się w polityce międzynarodowej tzw. Doktryną Trumana. Doktryna ta zobowiązywała USA do interweniowania w każdym miejscu na świecie, aby powstrzymać ekspansję komunizmu. Aż do interwencji amerykańskiej w Wietnamie i w jej początkowym okresie była ona sensem polityki zagranicznej USA, po Wietnamie straciła tak bardzo na popularności, że żaden prezydent nie mógł pozostać wierny jej wskazaniom. Z drugiej strony stanęły kraje socjalistyczne z ZSRR i CHRL na czele, które walczyły z krajami kapitalistycznymi propagując i rozszerzając w świecie system komunistyczny. Sama wojna w Wietnamie, jej miejsce w historii Stanów Zjednoczonych jest porównywalne z miejscem, jakie zajmuje tematyka II WŚ i okupacji w społeczeństwie polskim. Co ciekawe dla nas podczas tego konfliktu w latach oficjalnej interwencji amerykańskiej, czyli 1965-1973 w Wietnamie znalazło się ok. 2,5 tys. Polaków. Nie tylko doradcy wojskowi w komunistycznym Wietnamie Północnym, ale również pracownicy organizacji międzynarodowych, dyplomaci czy osoby ze służb medycznych.
Chociaż oficjalnie USA do interwencji w Wietnamie przystąpi w 1964 roku a pierwsze oddziały liniowe staną w Wietnamie w 1965 roku to zarówno ostry konflikt pomiędzy Północnym a Południowym Wietnamem jak i narastająca różnego rodzaju pomoc USA dla Południowego Wietnamu narastały po zakończeniu pokojowej konferencji w Genewie w 1954 roku. Sama konferencja kończyła I wojnę Indochińską a jej postanowienia doprowadziły do podziału Wietnamu wzdłuż 17 równoleżnika. W części północnej powstała Demokratyczna Republika Wietnamu(DRW) ze stolicą w Hanoi i komunistycznym rządem Ho Szi Mina, w części południowej Narodowe Państwo Wietnamu ze stolicą w Sajgonie i z rządem Ngo Dinh Diema, który po zwycięstwie w wyborach prezydenckich w 1955 roku proklamował Republikę Wietnamu Południowego(RWP) w X tego roku. Ustalono także, że po upływie dwóch lat zostaną przeprowadzone wybory, które zadecydują o zjednoczeniu kraju. W celu zapewnienia w tym rejonie pokoju i uchronienia właśnie między innymi RWP przed komunizmem 8IX powstała Organizacja Paktu Południowo-Wschodniego Azji(SEATO). W skład tej organizacji weszły Filipiny, Pakistan, Australia, Nowa Zelandia, Francja, Wielka Brytania i USA. W świetle prawa SEATO mógł podjąć działania interwencyjne na obszarze państwa, które nie było członkiem paktu, ale którego władze uznały, że padły ofiarą agresji z zewnątrz bądź z zewnątrz sterowanej. Wietnam Płd. był klasycznym przykładem takiej interwencji, kiedy w wyniku toczącej się od 1957 roku wojny z partyzantką komunistyczną sterowaną z DRW, władze w Sajgonie zwróciły się do SEATO o pomoc w ustabilizowaniu sytuacji wewnętrznej. W 1956 roku Ngo Dinh Diem uzyskując zapewnienia wsparcia ze strony USA odmówił wykonania porozumień genewskich w sprawie przeprowadzenia wyborów mających wyłonić rząd zjednoczonego Wietnamu. Władze w Hanoi uznały, że nie można liczyć na zjednoczenie kraju drogą pokojową. Od jesieni 1957 roku komunistyczna partyzantka Viet Cong sama nazwa była skrótem terminu oznaczającego Wietnamskiego Komunistę- Viet Nam Cong San, przez Amerykanów zwani „VC” znienawidzeni i budzący strach. Stosowali taktykę unikania starć z głównymi siłami wroga i omijania umocnionych punktów rządowych, co wprowadzało w błąd amerykańskich doradców wojskowych a później armie amerykańską i RWP. Viet Cong wspierany przez rząd w Hanoi rozpoczął działania w delcie Mekongu w celu likwidacji aparatu władzy Diema, przygotowywali grunt pod rewolucje społeczną i wspomagali podobne ruchy w Laosie i Kambodży. Brak zdecydowanych działań reformatorskich rządu Diema i zastępowanie ich falą represji spowodowały z czasem rosnące poparcie ludności dla Viet Congu.
W miarę rozwoju operacji Viet Congu zwiększała się amerykańska pomoc dla rządu Diema w latach 1954-1961 USA przekazały 1,5 mld. dolarów oraz zwiększyły kontyngent doradców wojskowych do 629. Już administracja prezydenta Dwighta Eisenhowera postanowiła przejąć nie tylko obowiązek obrony Wietnamu, ale i całego regionu Azji Płd.-Wsch. Za podstawowe cele uznano: pomoc dla prawicowych rządów Laosu, Kambodży i Wietnamu, wzmocnienie amerykańskiej obecności we wszystkich wolnych krajach Indochin, pomoc w stworzeniu i wyszkoleniu południowowietnamskich sił zbrojnych, zapewnienie Wietnamowi Płd. korzystnych warunków rozwoju gospodarczego poprzez pomoc ekonomiczną oraz przeciwdziałanie północnowietnamskim próbom unifikacyjnym państwa wietnamskiego podjęte przez USA działania w tym kierunku były także jednymi z wielu przyczyn wojny w Wietnamie. Wyposażony w szerokie kompetencje gen. James Collins miał udać się do Sajgonu w randze ambasadora i w ramach swojej misji miał mieć pełna kontrolę nad amerykańskimi funduszami i instytucjami zajmującymi się problematyką Wietnamu. W drugiej połowie lat 50 struktura operacyjna amerykańskiego przedstawicielstwa w Wietnamie Płd. przedstawiała się następująco: Grupa Pomocy i Doradztwa Wojskowego(MAAG), Amerykańska Agencja Informacyjna(USIA), Centralna Agencja Wywiadowcza(CIA) oraz Amerykańska Misja Operacyjna(USOM). Wszystkie one nominalnie podlegały ambasadorowi USA w Sajgonie Frederickowi Reinhardowi, którego w III 1957 roku zastąpił Elbridge Durbrow. Amerykańskie programy szkoleniowe dla armii południowowietnamskiej koncentrowały się na: tworzeniu centrów szkoleniowych dla kadry oficerskiej, nauce języka angielskiego, afiliacji amerykańskich doradców wojskowych do wietnamskich jednostek. Reorganizacja sił zbrojnych RWP doprowadziła do tego, że stan liczebny armii płd. Wietnamu na początku lat 60 wynosił 150tys. żołnierzy.
Dzięki pomocy amerykańskiej prezydent Ngo Dinh Diem przystąpił wiosną 1958 roku do penetracji obszarów tradycyjnie już uważanych za bazę komunistycznej partyzantki, czyli płaskowyżu Ca Mau oraz rejonów przygranicznych z Kambodżą. Mimo trudności terenowych armia południowowietnamska odniosła sukcesy przyczyniając się do 30% spadku liczebności Viet Congu. To między innymi doprowadziło do punktu przełomowego, jakim było zwołanie w I 1959 roku XV plenarnego posiedzenia KC Lao Dong, gdzie została przedstawiona sytuacja w Wietnamie Płd.. Przyjęto wtedy rezolucję w ramach, której miano przystąpić do ofensywy zbrojnej w celu obalenia rządu Ngo Dinh Diema. Postępująca intensyfikacja działań komunistów w Wietnamie Płd coraz bardziej zagrażała pozycji rządu Diema oraz jego amerykańskim przyjaciołom. Wyrazem tego była akcja Viet Congu z 8 VII 1959 roku, kiedy zaatakowano duży obiekt wojskowy, jakim była baza południowowietnamskiej 7 dywizji piechoty w Bien Hoa, zaledwie 30 km od Sajgonu w dodatku, co ważne zginęło podczas tej akcji 2 amerykańskich doradców wojskowych, którzy otworzyli ponad 58 tysięczną listę amerykańskich żołnierzy poległych w Wietnamie.
Jeżeli chodzi o dalszą politykę USA wobec Wietnamu to trzeba zwrócić uwagę na rzeczy, jakie działy się za kadencji kolejnego prezydenta USA od 1961 roku, czyli Johna Kennedyego. Stworzył on z ekipy rządzącej zespół swoich najbliższych doradców a punkt ciężkości w ważnych decyzjach przesunął z Narodowej Rady Bezpieczeństwa w kierunku Departamentu Stanu. Postaciami, na których barkach spoczął teraz problem wietnamski byli: sekretarz stanu Dean Rusk, McGeorge Bundy-specjalny doradca prezydencki ds. bezpieczeństwa narodowego, sekretarz obrony Robert McNamara, specjalny prezydencki doradca ds. wojskowych gen. Maxwell Taylor. Prezydent Kennedy wybrał drogę pośrednią stopniowego zwiększania zaangażowania, unikając na razie otwartego włącznie się USA w konflikt. Prezydent Kennedy już w I 1961 roku przeznaczył ponad 28mln dolarów na powiększenie armii południowowietnamskiej. W celu zebrania informacji, co do dalszej pomocy dla Wietnamu udał się tam wiceprezydent Johnson po powrocie wyraźnie sugerował konieczność zwiększenia pomocy finansowej i militarnej aby skutecznie móc się przeciwstawiać siłom komunistycznym i tak do końca roku skierowano do Wietnamu kolejnych 3200 żołnierzy. W lutym 1962 roku stworzono Dowództwo Pomocy Wojskowej(MAC) na czele z gen. Paulem Harkinsem. Zadaniem MAC było szkolenie armii południowietnamskiej oraz pomoc w tworzeniu tzw. wiosek strategicznych otoczonych drutem kolczastym w celu odcięcia Viet Congu od zaplecza naturalnego. System tez wraz z ciągle rosnącym kontyngentem amerykańskich doradców wojskowych, których w połowie 1962 roku było 12 tys. a do końca 1963 roku 16,6 tys. miało to zapewnić stabilność rządów Diema. Od połowy 1963 roku Diem napotykał rosnącą opozycję wewnętrzna wiązała się to z jego prześladowaniami większości buddyjskiej sam był katolikiem. Zabraniał on organizowania przez wyznawców buddyzmu wszelkich uroczystości dokonywano aresztowań i krwawych prześladowań co doprowadziło do coraz większych zamieszek w kraju. Ta nieustępliwość Diema doprowadziła do skrajnych rodzajów protestów, jakimi były samospalenia mnichów buddyjskim jak te z 11 VI 1963 roku, kiedy to na palcu w Sajgonie 73 letni mnich Chich Luang Duc dokonał samospalenia w proteście przeciw rządowej polityce religijnej. Te wydarzenia oraz ogólne autorytarne rządy Diema doprowadziły, że w VII 1963 roku grupa generałów zaplanowała zamach stanu. Za cichym przyzwoleniem Kennedyego 1 XI 1963 roku obalono Diema a władzę przejął gen. Dong Van Minh a po nim gen. Nguyen Khanh. Zmiana władzy w Sajgonie nie zmieniła trudnej sytuacji w RWP gdzie do połowy 1964 roku ponad 70% wsi znalazło się w rękach Viet Congu. W tym czasie prezydentem był Lyndon Johnson dotychczasowy wiceprezydent USA ze względu na zamordowanie Kennedyego w XI 1963 roku objął ten najwyższy urząd. Johnson przekonany o coraz większym zaangażowaniu DRW w konflikcie chciał odciąć Viet Cong od dostaw stamtąd. Między innymi w tym celu został wysłany amerykański niszczyciel „Maddox”, który 2 VIII 1964 roku wpłynął na wody terytorialne Wietnamu Północnego i został zaatakowany przez wietnamskie kutry torpedowe. Po 2 dniach niszczyciel był znowu atakowany w odpowiedzi samoloty z lotniskowców USA zbombardowały bazy morskie w Zatoce Tonkińskiej. 7 VIII Kongres USA uchwalił rezolucję zezwalającą prezydentowi na podjęcie niezbędnych kroków odwetowych w stosunku do DRW dając mu pełną swobodę w realizacji polityki w Azji PŁD-WSCH. Prezydent początkowo wstrzymywał się z podjęciem operacji na większą skalę i powrócił do koncepcji bombardowań strategicznych Wietnamu Północnego. Bombardowano także słynną „Drogę Ho Chi Minha” przebiegająca przez południowowschodnią część Laosu, którą podążała pomoc dla walczących sił komunistycznych w Wietnamie.
Choć wojna w Wietnamie trwała już od 7 lat to w historiografii amerykańskiej data 1965 roku jest początkiem prawdziwej wojny w Wietnamie. Od tego roku rozpoczyna się okres 8-letniej interwencji zbrojnej USA w Wietnamie a okres do początku 1968 roku zwany jest wojną prezydenta Johnsona. USA rozpoczęły eskalację konfliktu na niebywałą dotychczas skalę. Lądowaniu pierwszego kontyngentu wojskowego w Da Nang 8 III 1965 roku towarzyszyło rozpoczęcie kilka dni wcześniej bo 2 marca wielkiej operacji lotniczej pod kryptonimem „Rolling Thunder”(zmasowany grzmot). Była to zmasowana operacja niszczenia obiektów i instalacji militarnych na terytorium DRW. Zasadniczym celem było zmuszenie Wietnamu Pół. do zaprzestania działań zbrojnych w Wietnamie Płd. i przyjęcia amerykańskich rozwiązań pokojowych. W tym czasie przedłożono także sekretarzowi obrony USA Robertowi McNamarze nowe zalecenia: użycia napalmu, eskalacji operacji powietrznych z użyciem najnowszego sprzętu, prowadzenia stałych lotów obserwacyjnych i działań nasłuchowych oraz zwiększania bezpieczeństwa amerykańsko-południowowietnamskich baz lotniczych. Podstawowym celem, dla którego wojska USA znalazły się w Wietnamie Płd. była obrona jego niepodległości. Problem tej obrony polegał na tym, że przeciwnik stosował metody wojny partyzanckiej, utrudniając podjęcie klasycznej taktyki obliczonej na szybkie zwycięstwo. Wojna taka była trudna i przewlekła, dlatego USA musiały dostosować się do warunków narzuconych przez wroga. Stąd wzięła się amerykańska strategia wojny na wyczerpanie oraz taktyka „search and destroy”(szukaj i zniszcz), które w rezultacie rozciągnęły wojnę w czasie i przyczyniły się do przegranej USA. Już w IV 1965 roku głównodowodzący wojskami USA w Wietnamie gen. William Westmoreland domagał się przysłania kolejnych 20tys. żołnierzy, którzy mieli obsadzić strategiczne punkty w Bien Hoa i płaskowyż Centralny.(prezentacja slajd planami walki westmorelanda s.411) Wkrótce zostało przysłanych kolejnych 75tys. żołnierzy USA oraz zwiększony został udział wojsk z ramienia SEATO, gdzie do Wietnamu wysłano ponad 5 tys. żołnierzy z Australii, Nowej Zelandii, Korei Płd., Tajlandii i Filipin.
Do większych konfrontacji doszło 18VIII 1965r. nieopodal Da Nang w miejscowości Chu Lai w ramach operacji „Starlight”. Po tygodniowych walkach z użyciem sprzętu zmechanizowanego, artylerii i lotnictwa wojska USA odniosły swoje pierwsze zwycięstwo. Do kolejnego większego starcia doszło 19 X 1965 roku w miejscowości Plei Me gdzie regularne jednostki północnowietnamskie zaatakowały bazę południowowietnamska na płaskowyżu Centralnym gdzie była grupa doradców USA, tylko kontrnatarcie 1 Dywizji Kawalerii Powietrznej USA pozwoliło uniknąć całkowitej klęski. Cały czas próbowano doprowadzić do rozmów pokojowych, ale premier DRW Pham Van Dong stawiał cały czas trudne warunki: całkowitego wycofania się wojsk USA z Wietnamu Płd. i wstrzymania wszelkich operacji zbrojnych przeciw DRW, oba państwa miały być strefami ścisłej neutralności bez obcych baz wojskowych, prawo narodu południowowietnamskiego do decydowania o swoim losie zgodnie z programem Viet Congu bez stron trzecich, pokojowego zjednoczenia kraju za aprobatą narodu wietnamskiego. Były to warunki dla USA przynajmniej na ten czas nie do spełnienia. DRW stawiała tak trudne warunki gdyż miała silne poparcie ZSRR, który dostarczał pomocy militarnej w wysokości ok. 2mld dolarów do roku 1968 oprócz tego ponad 1mld. wynosiły dostawy gospodarcze, pomoc dla DRW szła także ze strony Chin. Dodatkowo graniczące z DRW państwa Laosu i Kambodży dawały schronienie żołnierzom Viet Congu i DRW stamtąd szło także zaopatrzenie specjalnymi szlakami przerzutowymi.
Na przełomie lat 1966 i 1967 gen. Westmoreland przygotowywał się do podjęcia generalnej ofensywy. Mając do dyspozycji niemal 200 tysięczna armię USA wspieraną ok. 250tys. żołnierzami południowegowietnamu. Westmoreland pragnął całkowicie wytrącić inicjatywę z rąk nieprzyjaciela, dlatego oddziały marines obsadzały główne punkty strategiczne. Przy tym wszystkim rosła liczba zmasowanych bombardowań zarówno na obszarze RWP i DRW do 1967 roku było ich aż 108 tys. a wojska USA do I 1948 roku osiągnęły najwyższy stan 540 tys. żołnierzy tym samym rósł wskaźnik śmiertelności wśród amerykańskich wojaków. Przez większość 1966-1967 starcia zbrojne koncentrowały się na terenie Wietnamu Płd. okopane wzdłuż 17 równoleżnika wojska amerykańskie i północnowietnamskie prowadziły wymianę ognia artyleryjskiego. Amerykańskie patrole w gęstej wietnamskiej dżungli narażone były na mistrzowsko zastawione pułapki tzw. booby traps, które wprowadzały w amerykańskich szerach prawdziwą psychozę. Viet Cong był dalej nieuchwytny krył się w zaroślach dżungli, podziemnych tunelach, czy kambodżańskich sanktuariach, doskonale mieszali się z tłumem mieszkańców atakując w najmniej spodziewanym momencie.
Dyplomacja oręża nie przynosiła pożądanych rezultatów, rosnące koszty wojny wciągały USA w długą wojnę na odległym kontynencie. Początkowa idealistyczna percepcja wojny w obronie wolnego świata przed komunizmem ustępowała wizji agresji giganta przeciw małemu, azjatyckiemu krajowi walczącemu o niepodległość. Ta niekończąca się wojna podzieliła nie tylko amerykańskie społeczeństwo, które generalnie było coraz bardziej przeciwne dalszej walce w Wietnamie, ale także podzieliła polityków USA. Jedna grupę stanowili tzw. jastrzębie, którzy upatrywali w wietnamskich zmaganiach część globalnego wysiłku na rzecz powstrzymywania komunizmu. Drugą frakcję pokojową tworzyły gołębie stanowili część ruchu antywojennego mającego coraz większe wpływy, który kwestionował zasadność interwencji USA w Wietnamie i postulował wycofanie się z Wietnamu. Słaba pozycja Jonsona podkopywana była przez nienajlepiej układające się relację z władzami RWP gdzie w ogóle brak było stabilności politycznej przez częste zamachy stanu i zmiany władzy rządzącej. Dodatkowo przeciągająca się wojna powodowała w społeczeństwie południowowietnamskim narastający sceptycyzm, co do amerykańskich intencji. Wynikało to z brutalnych działań, którymi były: palone wioski, zatrute pola ryżowe, spalone całe połacie dżungli, stosowanie napalmu a także defoliantów i herbicydów.
Bardzo ważnym wydarzeniem w całym konflikcie wietnamskim była ofensywa Tet i przesilenie, jakie nastapiło w 1968 roku. Ofensywa ta była punktem zwrotnym w historii II wojny indochińskiej mimo militarnej klęski wojsk DRW i Viet Congu. Operację tą uważa się za ich wielkie zwycięstwo polityczne. Rok 1968 przeniósł działania zbrojne z południowowietnamskich dżungli do miast. Jako, że USA uznały ofensywę Tet za swoje militarne zwycięstwo nie zgodziły się na przysłanie kolejnych 200 tys. żołnierzy, których żądał gen. Westmoreland a które w jego ocenie mogły dać prawdziwe zwycięstwo USA w wojnie. Zdając sobie sprawę z niemożliwości pokonania armii amerykansko-poludniowowietnamskiej DRW była przekonana, że przechodząc do ofensywy zmusi prezydenta Johnsona do wycofania wojsk z Wietnamu. Sama ofensywa miła być sprzężona z ogólnym powstaniem antyrządowym na terenie Płd. Wietnamu, które miało być spontaniczne a do którego nie doszło. W założeniach wojskowych DRW ofensywa Tet miała objąć tereny Da Nang i Hoi An, amerykańskie bazy wojskowe w Qui Nhon i Nha Trang oraz prowincje płaskowyżu Centralnego. Rankiem 31 I 1968 roku 90 tys. siły Viet Congu i armii DRW zaatakowały większość miast począwszy od strefy zdemilitaryzowanej na delcie Mekongu kończąc. Ofiarami padły 36 z 44 stolic prowincji i 64 z 242 ośrodków administracji na szczeblu dystryktu oraz 50 wiosek, zażarte walki były prowadzone w Sajgonie. Najważniejszym osiągnięciem ofensywy było zdobycie przez stojącego na czele wojsk DRW i Viet Congu gen. Vo Nguyen Giapa miasta Hue dawnej cesarskiej stolicy teraz symbolu ofensywy Tet. Komuniści przeliczyli się, co do wybuchu samorzutnego powstania antyrządowego, co wynikało także z postępowania Viet Congu masakrującego ludność cywilną, zwłaszcza inteligencję. Z początkiem kwietnia ofensywa Tet dogasała a obie strony konfliktu przypisywały sobie zwycięstwo. Rzeczywistość była taka, że Viet Cong stracił już podczas pierwszych 2 tygodni działań 32 tys. żołnierzy a prawie 6 tys. dostało się do niewoli natomiast wojska USA i RWP straciły ok. 4 tys. żołnierzy. Ofensywa dała niewątpliwe zwycięstwo strategiczne, psychologiczne wojską komunistycznym z powodu: ukazania własnego potencjały poprzez przeniesienie walk do miast, zepchniecie USA do defensywy, zaktywizowanie amerykańskiej opozycji antywojennej, polityczny upadek prezydenta Johnsona, wzmocnienie własnej pozycji przetargowej w ewentualnych negocjacjach. Rzeczywiście pozycja prezydenta Johnsona w kraju była fatalna on sam nie przerywał działań zbrojnych w Wietnamie. Pokazując swoją dezaprobatę wobec głównodowodzącego amerykańskimi siłami w Wietnamie Płd gen. Westmorelanda zastąpił gen. Creightonem Abramsem. Od roku 1968 rozpocznie się powolny proces wycofywania wojsk USA z Wietnamu, któremu rozmachu nada następny amerykański prezydent Richard Nixon.
Kolejny etap w wojnie wietnamskiej przypadający na lata 1969-1973 nazywany jest „wietnamizacją” wojny. Oznaczało to z miesiąca na miesiąc zmniejszanie kontyngentu wojskowego USA w Wietnamie i podejmowanie przez władze USA rozmów pokojowych z DRW z jednoczesnym przerzucaniem ciężaru prowadzenia walk i brania odpowiedzialności za losy Wietnamu na armie i władze RWP. W latach 1969-1973 liczba żołnierzy amerykańskich w Wietnamie zmniejszyła się z 549 tys. do 23 tys. Jednocześnie nasilały się naloty USA na DRW i zajęte przez przeciwnika tereny Płd. Wietnamu a także przygraniczne tereny Laosu. W ciągu całej wojny wietnamskiej amerykanie zrzucili więcej bomb o 2,5 raza niż zrzucono na III Rzesze w czasie II WŚ. Mimo wielu okrucieństw przed sądem stanął jedynie porucznik William Calley, którego oddział dokonał w 1968 roku masakry ludności My-lai. Prezydent Richard Nixon oraz jego doradca ds. bezpieczeństwa narodowego prowadzili coraz intensywniejsze rozmowy pokojowe z DRW od 1969 roku. Rozmowy były utrudniane ze względu na sztywne stanowisko władz, DRW które obstawały przy swoich 4 punktach, Nixon chciał wynegocjowania lepszych warunków gdyż te prezentowane przez komunistów wietnamskich dawały do zrozumienia, iż USA odniosły w Wietnamie całkowitą klęskę. Nixon był coraz mocniej naciskany przez społeczeństwo i wielu polityków USA chcących natychmiastowego zakończenia wojny, chcąc jedynie zmiany warunków zwiększył rozmiar nalotów bombowych na tereny DRW. W końcu 23 I 1973 roku parafowano Układ o zaprzestaniu działań wojennych i przywróceniu pokoju w Wietnamie, uroczyście podpisany 27 I przez 4 ministrów spraw zagranicznych: USA-Williama Rogera, DRW- Nguyen Duy Trinh, Tymczasowego Rządu Rewolucyjnego Republiki Wietnamu(inspirowanego w 1969 roku przez DRW na terenie Płd. Wietnamu jako opozycja dla tamtejszych władz) Nguyen Thi binh, RWP-Tran Van Lama. Układ podpisany był w Paryżu, dlatego zwany jest układem paryskim kończył on oficjalna interwencje USA w Wietnamie.
Tymczasem w Wietnamie Płd zaczął narastać opór przeciwko rządowi Thieu, którego wojska usiłowały maksymalnie ścieśniać obszar zajęty przez oddziały TRRRWP nacisk wojsk Thieu wzmógł się zwłaszcza w III 1973 po opuszczeniu Wietnamu przez wojska USA i ich sojuszników z SEATO. W tej sytuacji 4 wielkie mocarstwa ZSRR, Chiny, Francja i Wielka Brytania nakazały RWP przestrzegania zasad pokoju paryskiego i zmusiły RWP do rozmów z TRRRWP, które w IV zostały zerwane przez Sajgon. USA nadal popierały rząd Thieu i w latach 1973/1974 udzieliły mu pomocy wojskowej w wysokości 1,2mld dolarów. Jednak prowadzona przez niego polityka korupcji i represji sprawiała, że coraz więcej ośrodków administracyjnych przechodziło na stronę TRRRWP. Jeszcze w II 1975 roku Thieu podjął ofensywę na tereny zajęte przez oddziały TRRRWP po jej załamaniu się nastąpił rozkład reżimu sajgońskiego i jego 465 tys. armii. Rozpoczęło się triumfalne przejmowanie miast przez Ludową Armię Wyzwolenia, a 30 IV 1975 roku w operacji Ho Chi Minh zajęty został Sajgon, poddany przez prezydenta Duong Van Minha. RWP łagodnie potraktowała dawnych funkcjonariuszy rządowych i prowadziła politykę pojednania narodowego. Do końca 1975 roku nawiązała stosunki dyplomatyczne z 80 państwami, ale w skutek sprzeciwu USA nie została przyjęta do ONZ. Od początku V linia 17 równoleżnika przestała dzielić Wietnam, aczkolwiek dalej istniały 2 państwa. W Sajgonie od 14-21 XI 1975 roku odbyła się Doradcza Konferencja Konsultacyjna przedstawicieli DRW i RWP w sprawie zjednoczenia kraju. Postanowiono przystąpić do radykalnych przemian społeczno-gospodarczych i przeprowadzić w obu krajach wybory powszechne do Zgromadzenia Narodowego. Wybory te odbyły się 25 IV 1976 roku i wyłonione przez nie Zgromadzenie Narodowe na pierwsze sesji 2 VII 1976 roku proklamowało Socjalistyczną Republikę Wietnamu ze stolicą w Hanoi. Wojna w Wietnamie kończyła się w ostatecznym rozrachunku zwycięstwem komunistycznych władz DRW.

Hania

Rewolucja kubańska

Walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych przeprowadzonych na Kubie w latach 1956-1959. Skierowana była przeciwko trwającej od roku 1952 krwawej dyktaturze Fulgencio Batisty.
Kiedy w marcu 1952 Batista objął dyktatorską zaledwie w 16 miesięcy później nastąpił szturm rewolucjonistów na koszary Moncada w Santiago. Była to zapowiedź rewolucji, która rozpocząła się na dobre na przełomie 1956 i 1957 roku.
Za podstawową przyczynę wybuchu rewolucji w literaturze z lat 70’ czy 80’ podaje się narzucony siłą narodowi kubańskiemu niesprawiedliwy i destabilizujący ekonomię i życie polityczne system zależności od Stanów Zjednoczonych. W latach 40’ i 50’ dorosło nowe pokolenie radykalne, które za sprawą komunistów i lektur klasyków marksizmu, a także własnej obserwacji nabywało nową świadomość patriotyczną i antyimperialistyczną. Objawiała się ona w odrzucaniu wszelkiej formy zależności gospodarczej, politycznej i militarnej, a także odrzucała dyktaturę i łamanie praworządności, oraz wpatrywanie się w obcy, głównie amerykański styl życia.
Bezpośrednim powodem zapoczątkowania procesu rewolucyjnego był zamach stanu Batisty. Polityk ten kilkakrotnie sprawował władze na Kubie, a ostatni okres jego rządów rozpoczął przewrót dokonany 10 marca 1952 r. Batista, przywódca tzw. rewolucji sierżantów z 1933 roku i prezydent z lat 1940 - 1944, obalił wówczas demokratyczną konstytucję z 1940 r., tuż przed mającymi się odbyć 1 czerwca 1952 r. wyborami prezydenckimi. Przejął kontrolę nad armią i dokonał bezkrwawego puczu, nie dopuszczając do przeprowadzenia wyborów. Dyktatura ustanowiona przez Batistę w 1952 r. utorowała drogę do rewolucji, w następstwie której Kuba, dotychczas silnie związana z USA, stała się ideologicznym i politycznym sojusznikiem Związku Radzieckiego.
Spora liczba kubańczyków była zdezorientowana i wierzyła że rządy Batisty okażą się lepsze od znienawidzonego reżimu Prio Socarrasa. Batista początkowo obiecywał uczciwe rządy, porządek i dobrobyt, wyeliminowanie korupcji, co spotkało się początkowo z aprobatą znacznej części społeczeństwa.
Rychło okazało się, iż wprowadził krwawą dyktaturę policyjno wojskową, terroryzującą całe społeczeństwo. Przyszłość pokazała jednak, że pod rządami Batisty korupcja osiągnęła jeszcze większe rozmiary. Zaczęto ograniczać wolność wypowiedzi, wprowadzono cenzurę prasy, usuwano przeciwników dyktatora z rad miejskich, wszystko to wzmogło opozycję, która najsilniej objawiła się w środowisku studenckim.
Coraz liczniejsi przeciwnicy Batisty opowiadać się zaczęli za zbrojną walką przeciw dyktaturze. W tych warunkach ostatnie przygotowania do powstania kończyła grupa młodych ludzi kierowanych przez Fidela Castro.

Przywódca Rewolucji Kubańskiej Fidel, urodził się w prowincji Oriente w dniu 13 sierpnia 1926r. Jego ojciec, który przybył z Hiszpanii był człowiekiem zamożnym, właścicielem plantacji trzciny cukrowej. Fidel oznaczający się w młodym wieku błyskotliwą inteligencją uczył się w gimnazjum jezuickim w Hawanie, a następnie ukończył studia prawnicze. Środowisko studenckie bardzo szybko wciągnęło młodego Fidela w nurt działań politycznych. Castro związał się z Partią Ludu Kubańskiego (tzw. Ortodoksi). Z ramienia tej partii kandydował do parlamentu w wyborach z 1952, które zamach Batisty unieważnił. Zamach stanu z 10 marca 1952 wstrząsnął Fidelem Castro, który najpierw próbował na drodze legalnej obalić dyktaturę, składając w Sądzie Najwyższym wniosek o uwięzienie Batisty za pogwałcenie konstytucji i nielegalne zdobycie władzy (wniosku oczywiście nie rozpatrzono). Wtedy też zaczął gromadzić wokół siebie młodych ludzi, by przygotować zbrojne obalenie dyktatury.
W dniu 26 lipca 1953r. grupa 165 rewolucjonistów na czele z Fidelem Castro zaatakowała koszary Moncada na przedmieściu Santiago de Cuba, a inna grupa podjęła atak na zabudowania garnizonu w Bayamo. Szturm nie powiódł się, rewolucjoniści ponieśli znaczne straty, a sam Castro został ujęty. W procesie w październiku, Fidel sam się bronił, wygłaszając mowę gwałtownie oskarżającą dyktaturę i prezentującą program ruchu, który przyjmie niebawem nazwę Ruchu 26 Lipca. „Skażcie mnie, historia mnie uniewinni” – Tymi słowami Fidel Castro zakończył swą słynną mowę obronną. Został skazany na 15 lat więzienia. Jednakże na mocy ustawy o amnestii z maja 1955 został uwolniony, lecz musiał opuścić kraj.
Udał się do Meksyku, gdzie zaczął przygotowywać swój zbrojny powrót na Kubę. Tam też spotkał młodego argentyńskiego lekarza Ernesto Che Guevare, z kórym się dość szybko zaprzyjaźnił. W listopadzie 1956 szukając sojuszników, podpisał porozumienie o współdziałaniu z kubańskim studenckim Dyrektoriatem Rewolucyjnym. Ustalono plan zbrojnego powstania, które miało uzyskać wsparcie masowe w postaci strajku generalnego. Wojsko kubańskie było powiadomione o akcji, a Batista postawił wszystkie swoje siły zbrojne w stan gotowości, pewien, że zdławi powstanie w zarodku.
„Inwazja” 82-osobowego oddziału pod dowództwem Castro, jawnie wyznaczona na 30 listopada 1956 r., miała być zatem wsparta przez wybuch powstania w miastach oraz apel wzywający do strajku generalnego. W wyznaczonym terminie w kilkunastu miastach (m.in. Santiago) rozgorzały walki uliczne. Castro jednak na skutek burzy przybył na Kubę z dwudniowym opóźnieniem, w momencie gdy większość zbuntowanych miast została spacyfikowana. Jeżeli chodzi o ekipę Fidela Castro i Che Guevera, to po dopłynięciu na wyspę także zostali bardzo szybko przetrzebieni, i z 82 osobowego oddziało zostało ich tylko 12 ( w tym Fidel, jego brat Raul i Che). Dotarli oni w góry Sierra Maestre i tam prowadzili walkę partyzancką. Dyktator natomiast zawiesił wszelkie gwarancje konstytucyjne i wprowadził na przełomie 1956/1957 bezwzględny terror.
Od początku 1957 r. do wiosny 1958r. partyzanckie ognisko w górach rozwija się. Od ataków na drobne placówki i wartownie żołnierze Ruchu 26 Lipca przechodzą stopniowo do akcji na większą skalę. Bardzo charakterystyczny był brak broni partyzantów, w przeciwieństwie do sił Batisty, który miał zaopatrzenie z Ameryki. Na początku 1958 w prowincji Oriente działa ok. 300 partyzantów, co raczej nie stanowiło zagrożenia do 50 tysięcznej wówczas armii Batisty.
Ze względu na dysproporcję sił między sprawną wówczas jeszcze armią rządową a niewielkim oddziałem Castro, działalność partyzancka odgrywała przede wszystkim rolę symbolu, wykreowanego przy udziale amerykańskich dziennikarzy i filmowców. Kolejnym krokiem w toczonej z powodzeniem wojnie propagandowej było uruchomienie 24 lutego 1958 r. partyzanckiej rozgłośni radiowej (hiszp. Radio Rebelde). Obejmowało ono swoim zasięgiem całą Kubę, a jej audycje były retransmitowane przez radiostację w Caracas. Sukces tej akcji na Kubie był możliwy dzięki stosunkowo dużej, jak na warunki latynoamerykańskie, ilości odbiorników radiowych. Do Kubańczyków docierały także podziemne gazetki oraz prasa amerykańska, której Batista nie śmiał zakazać.
Tymczasem pozycja Batisty, który na przełomie roku 1956/1957 zawiesił wszelkie gwarancje konstytucyjne, znacznie osłabła. W dniu 13 marca 1957 rewolucyjni studenci, na czele których stanął przewodniczący Uniwersyteckiej Federacji Studenckiej José Antonio Echevarrìa, dokonują brawurowego ataku na pałac prezydencki, który ostatecznie kończy się krwawą klęską. Próba obalenia dyktatora zakończyła się porażką, a ci którym udało się uciec utworzyli Dyrektoriat Rewolucyjny 13 Marca i tworzą własne ognisko partyzanckie w górach Escambray w prowincji Las Villas. Przeciwko dyktaturze Batisty występują coraz aktywniej robotnicy, a Ruch 26 Lipca coraz bardziej doceniający znaczenie ruchu robotniczego, podejmuje decyzję o utworzeniu Narodowego Frontu Robotniczego, który miał spełniać rolę organizatora przyszłych strajków, a zwłaszcza strajku powszechnego.
U progu 1958 r. narastał gwałtownie opór przeciw dyktatorowi i ujawniała się solidarność organizacji latynoamerykańskich oraz podziw dla kubańczyków walczących z tyranią. Także USA wydają w marcu oświadczenie, iż w związku z trwającą wojną domową zawiesza pomoc wojskową dla rządu Batisty. Perspektywa zastąpienia dyktatora popularnym Fidelem wychodziła naprzeciw nastrojom amerykańskiej opinii publicznej oraz dawała niepowtarzalną w Ameryce Łacińskiej okazję opowiedzenia się Stanów Zjednoczonych po stronie mas.
Chcąc przyspieszyć upadek Batisty, Castro rzucił w kwietniu 1958r. hasło ogólnokrajowego strajku powszechnego. Strajk udał się tylko częściowo.
Porażkę tę zrekompensowały ofensywne działania partyzantów. W marcu Raul Castro tworzy we wschodniej części Oriente II Front Wschodni, Juan Almeida otwiera III Front Wschodni w rejonie El Chico, w pobliżu Santiago de Cuba, ( I Front Wschodni to oczywiście góry Sierra Maestra), a w okolicy La Tana czwarty - Camilo Cienfuegosa.
Liczebność owych czterech frontów nie przekraczała wówczas 300 osób, tworzyły one jednak na zajmowanym obszarze własną administrację, warsztaty, wprowadzały własne prawa, ściągały podatki, a nawet posiadały polowe lotnisko. Działalność rozpoczęły także osobne grupy partyzanckie w prowincji Pinar del Rio, a w prowincji Las Villas rozszerzyła swój obszar partyzantka Dyrektoriatu Rewolucyjnego 13 Marca.
5 maja 1958 r. wojska rządowe pod dowództwem gen. Eulogio Cantillo rozpoczęły operację "Verano", której celem było okrążenie i zniszczenie Armii Powstańczej w Sierra Maestra. W akcji uczestniczyło ok. 12 tys. żołnierzy, wspieranych przez lotnictwo, artylerię i czołgi. Walki toczono w trudnym, zalesionym terenie górskim pozbawionym dróg i kwater. Niewielkie oddziały partyzanckie, doskonale zorientowane w terenie i mogące liczyć na pomoc miejscowych chłopów uniknęły zniszczenia, a nawet, dzięki zdobycznej broni, zdołały zwiększyć swoją liczebność do ok. 1000 ludzi. Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem prezydenta Eisenhowera, Stany Zjednoczone nie zamierzały interweniować w toczącym się konflikcie, z wyjątkiem ochrony swoich obywateli znajdujących się na Kubie. Przypadek taki nastąpił w dniach 30 lipca - 2 sierpnia, kiedy oddział amerykańskich Marines opuścił teren bazy marynarki wojennej USA w Zatoce Guantanamo. Oficjalnym powodem akcji była ochrona ujęcia wody na rzece Yateras. Obiekt ten dostarczający wodę do bazy znajdował się poza jej obszarem i istniało realne zagrożenie, że partyzanci Fidela Castro zatrują pobieraną wodę. Radio Powstańcze zareagowało gwałtownie, zapowiadając usunięcie Jankesów siłą z narodowego terytorium Kuby.
Operację "Verano" zakończono w sierpniu 1958 r. Straty strony rządowej w zabitych, rannych, wziętych do niewoli i dezerterach szacuje się na ok. 10% całego stanu osobowego. Do porażki przyczynił się z pewnością postępujący rozkład wewnętrzny armii, związany z amerykańskim embargiem na broń oraz coraz większa izolacja wojska od społeczeństwa. Niemożność rozprawienia się z partyzantką była kolejnym sygnałem zwiastującym rychły upadek Batisty i niewątpliwie wpłynęła odpowiednio na postawę jego zwolenników i podwładnych.
Już 20 lipca zostało podpisane w Caracas porozumienie o współpracy 9 partii i organizacji politycznych ( m.in. Ruch 26 Lipca, Dyrektoriat Rewolucyjny 13 Marca, Studencka Federacja Uniwersytecka i Organizacja Autenticos). Płaszczyzną porozumienia był Manifest z Sierra Maestra, wydany przez dowództwo Armii Powstańczej 12 lipca 1958 r. Zawierał on m.in. postulaty utworzenia jednolitego frontu, obalenia dyktatora, przywrócenia gwarancji konstytucyjnych oraz przeprowadzenia demokratycznych wyborów i reformy rolnej. Sygnatariusze paktu z Caracas wyznaczyli koordynatora Cywilnego Demokratycznego Frontu Rewolucyjnego, którym został José Miró Cardona oraz wyrazili zgodę na mianowanie Manuela Urruti Lleò tymczasowym prezydentem republiki i przekazanie dowództwa sił rewolucyjnych Fidelowi Castro. Zjednoczenie opozycji dokonało się więc na jego warunkach, a Ruch 26 Lipca zdobył w sojuszu kluczową pozycję.
Reżim dyktatorski zdołał jeszcze zorganizować wybory prezydenckie, w których wzięło udział zaledwie 40% uprawnionych do głosowania. W atmosferze terroru stosowanego przez obie strony konfliktu 3 listopada 1958 r. odbyły się na Kubie wybory prezydenckie. Wzięli w nich udział, obok kandydata Batisty, przedstawiciele tzw. legalnej opozycji, składającej się z części partii Auténticos i Ortodoxos oraz mało znanej Kubańskiej Partii Narodowej. Pozostała część opozycji, której przewodził najgłośniejszy na Kubie zwolennik demokracji - Fidel Castro - zbojkotowała wybory, starając się perswazją i groźbami, a w prowincjach Camaguey i Oriente siłą, nie dopuścić do głosowania. Prezydentem z łaski Batisty został Andres Rivero Agüero, lecz jasne się stało iż reżim Batisty dożywał swoich dni.
W sierpniu rozpoczyna się wyzwoleńcza inwazja. Dwie kolumny pod dowództwem Guevary i Cienfuegosa ruszają ku Hawanie. Po kilku tygodniach marszu w walce łączą się z partyzantami z Escambray i Yaguajay i kierują się ku stolicy prowincji Las Villas. Bitwa pod Santa Clara (29-31 XII 1958) kończy się zdobyciem miasta. Jednocześnie oddziały Raula Castra zajmują Guantánamo.
Pod koniec roku 1958 Fulgencio Batista znalazł się w sytuacji krytycznej. Stracił poparcie z zagranicy, zwolennicy w kraju opuścili go, a ostatni filar jego władzy - kilkudziesięciotysięczna armia straciła wolę walki.
29 grudnia szef sztabu armii rządowej, gen. Eulogio Cantello spotkał się z Fidelem Castro. Z rozmowy wynikło, iż Cantello zgadza się na zaprzestanie walk i wyraził zgodę na aresztowanie Batisty. Jednakże dnia 1 stycznia Batista ucieka do Dominikany, a Cantello wraz z Carlosem Piedrom i najbliższymi współpracownikami Batisty utworzył juntę rządową usiłując przejąć władzę. Armia, chociaż zdemoralizowana, liczyła wówczas jeszcze 46 tys. żołnierzy, ale wiadomość o ucieczce Batisty oraz postawa Castro, który ogłosił na 2 stycznia strajk generalny i oświadczył, że nie uznaje rządu Cantello, pogłębiła chaos. Junta nie zdołała przejąć kontroli nad poddającymi się garnizonami i skapitulowała wobec żądań Castro. Stara armia i administracja zostały rozwiązane, a władzę przejęła opozycja skupiona wokół paktu z Caracas.
Oddziały Guevary wkroczyły do Hawany 2 stycznia 1959r. Tego samego dnia objął urząd prezydenta Manuel Urrutia. 5 stycznia mianował Jose Miro Cardonę premierem rządu Republiki. No i wreszcie 8 stycznia na czele armii partyzantów do Hawany wjechał Fidel Castro. Przemawiając tegoż samego dnia stwierdził „ Tyrania została obalona. Radość jest ogromna. Jednakże mamy jeszcze wiele do zrobienia. Nie oszukujmy się, sądząc że w przyszłości wszysko będzie proste. Być może przyszłość okaże się znacznie trudniejsza”.
Podsumowując kluczową rolę w opisanych wydarzeniach odegrał Fidel Castro. Dzięki swemu uporowi i zręczności politycznej zdołał wejść w porozumienia z często niechętnymi sobie głównymi ugrupowaniami opozycji i objąć nad nimi przywództwo wojskowe. Wykorzystując talent oratorski i trafiające do społeczeństwa hasła, zdobył popularność i wykreował się w umysłach Kubańczyków na przywódcę rewolucji, mimo że pozbawiony był tradycyjnych powiązań, jakie istniały między starymi partiami politycznymi. Pozycja jaką zdobył, pozwoliła mu po obaleniu Batisty usunąć z nowego rządu liberałów, rozbroić konkurencyjne ugrupowania i przejąć pełnię władzy. Castro nie ustanowił obiecywanej wcześniej demokracji, ale stopniowo zbudował na Kubie lewicową dyktaturę. Starając się odpowiedzieć na pytanie, czy Castro był w omawianym okresie komunistą, można jedynie stwierdzić, że nie głosił komunistycznych lub socjalistycznych haseł i choć w jego otoczeniu znajdowali się zdeklarowani marksiści, tacy jak Che Guevara i jego brat Raúl Castro, opozycyjni politycy oraz CIA nie zaliczali go do komunistów. On sam stwierdził później, iż faktycznie był wówczas marksistą, jakkolwiek nie w pełni świadomym, a deklarując się jako komunista nie zdołałby zdobyć władzy, gdyż "w okresie walk powstańczych naród nie zrozumiałby jeszcze haseł socjalizmu, a proklamowanie takich haseł spowodowałoby bezpośrednią interwencję ze strony imperializmu".

Alatar

Referat Magdy:

ARGENTYNA ZA PERONA

Po wybuchu II wojny światowej Argentyna nie opowiedziała się po żadnej z walczących stron, ale podobnie jak w czasie I wojny światowej, ogłosiła neutralność. W istocie "polityka neutralistyczna" sprowadzała się do wspierania obu frakcji i czerpania z tego korzyści finansowych. Funkcjonujący w latach 1942-1943 ostatni przedperonowski rząd prezydenta Ramóna Castillo uprzywilejował zwłaszcza aliantów – w tym czasie ok. 70% eksportu argentyńskiego przypadło na Anglosasów, kwitł handel artykułami spożywczymi i surowcami ze Stanami Zjednoczonymi.
W połowie 1942 r. odbyła się konferencja ministrów spraw zagranicznych krajów Ameryki Łacińskiej, na której większość uczestników zobowiązała się do zerwania stosunków dyplomatycznych z państwami Osi. Jedynymi, które nie zastosowały się do tych zaleceń, były Argentyna i Chile. Władze Argentyny ponad wszystko chciały zachować neutralność. Poprzez utrzymanie stosunków z państwami osi Argentyna pokazywała swoją niezależność, tak też widziane to było przez USA, stąd zaostrzenie we wzajemnych stosunkach.
Część oficerów, niezadowolonych z polityki rządowej, głównie niższego stopnia, zrzeszyło się tworząc GOU- Grupę Zjednoczonych Oficerów ( Grupo de Oficiales Unidos). Pragnęli oni silnej i zintegrowanej narodowo Argentyny, szykowali się do obalenia rządu. 4 czerwca 1943 doszło do wojskowego zamachu stanu przeciw rządom Castillo. Na cele rządu stanął gen. Arturo Rawson obalony po trzech dniach przez GOU. Obowiązki prezydenta objął generał Pedro Ramirez. wiceprezydentem i ministrem wojny został Eldemiro Farrell. Jednak szeregi wojskowych były podzielone. Gdy Ramirez zerwał stosunki dyplomatyczne z Japonią i Niemcami, został obalony a nową głową państwa został Farrell. Ten zaś ministrem wojny mianował płka Perona.
W momencie nominacji (luty 1944) Peron był także szefem resortu pracy i spraw socjalnych. Na tym ostatnim stanowisku przeprowadził pewne reformy, zaczął działać jako promotor postulatów robotniczych. Rząd wprowadził emerytury, sądownictwo pracy, ustawodawstwo w dziedzinie zatrudnienia nieletnich i służby domowej, płatne urlopy, ograniczenie możliwości rozwiązywania przez pracodawcę umowy o pracę w trybie natychmiastowym, „trzynastą pensję”, itp. Przyczynił się także do rozwoju związków robotniczych. Peron więc zdobył duże wpływy w aparacie związkowym, ograniczył pozycje komunistów i socjalistów.
W 7 czerwca 1944 roku Peron został mianowany wiceprezydentem Argentyny oraz przewodniczącym nowo utworzonej Krajowej Rady do Spraw Okresu Powojennego. 27 marca 1945 roku Argentyna wypowiedziała wojnę Niemcom i Japonii. Władze znalazły się w trudnej sytuacji, opozycja wzmogła swe naciski. Rząd wkrótce zdecydował się na przeprowadzenie liberalizacji politycznej: zniesiono cenzurę prasową, przywrócono swobodę uniwersytetom, partie polityczne zyskały możliwość legalnego działania. Mimo wszystko opozycja rosła w sile. 9 października 45 roku dowodzone przez gen. EDUARDO AVALOSA jednostki wojskowe zmusiły Farrella do zdymisjonowania Perona ze wszystkich stanowisk państwowych. Następnie Peron został aresztowany. Jednakże wkrótce za nim opowiedziało się społeczeństwo, a Eva Duarte wezwała związki zawodowe do pośpieszenia z pomocą uwięzionemu politykowi. 17 paź doszło w Buenos Aires do największej w dziejach Argentyny rewolty ludowej. Domagano się uwolnienia Perona. Przerażeni wojskowi postanowili wypuścić go z więzienia i przewieźć do stolicy, bo tylko on mógł opanować zamieszanie. Po przybyciu wygłosił przemówienie, w którym obwołał się wodzem „ludzi bez koszul” i przyrzekł że zawsze będzie służył ludowi i sprawiedliwości. W tym momencie Argentyna należała do niego!
24 lutego 1946 roku rozpisano wybory prezydenckie. Kandydatem opozycji (Unii Demokratycznej) był JOSE TAMBORINI. Dodatkowo przeciw Peronowi występował otwarcie amerykański ambasador w Argentynie SPRUILLE BRADEN, który rozpowszechnił „Błękitną Księgę”, w której Perona uznano za faszystę. Odpowiedzią Perona była „Błękitno- biała Księga” gdzie zarzucił USA ingerencję w sprawy Argentyny. Peron zwyciężył uzyskując 55% głosów.
Jego rządy jako prezydenta rozpoczęły się od opracowania gospodarczego planu pięcioletniego. Zakładał on dalsze poszerzenie gwarancji socjalnych, a za najważniejszy cel uważał zapewnienie Argentynie pełnej niezależności ekonomicznej, miano ją uzyskać poprzez szeroką industrializację i nacjonalizacje najistotniejszych sektorów gospodarczych przy jednoczesnym wyeliminowaniu kapitałów zagranicznych. Niebawem zarządził przejęcie przez państwo kolei, banku centralnego, przedsiębiorstwa telefonów, służb komunalnych i floty handlowej. Nieco później znacjonalizowano także zasoby energetyczne, bogactwa min. i wszelkie usługi publiczne. Peron powołał do życia Państwowy Argentyński Instytut Rozwoju Handlu, który zyskał monopol na sprzedaż za granicę art. rolniczych. Utworzony został państwowy system rent, obniżony wiek emerytalny na 55 lat. W pierwszych latach jego rządów gospodarka kwitła, co było efektem nie tylko reform, ale również niezwykle pomyślnej sytuacji na rynkach światowych. W polityce zagranicznej głosił hasła niezależności Argentyny, atakował imperializm USA, twierdząc iż dąży on do panowania nad światem.
Jeszcze w 1943 roku powołana została Policja Federalna. Peron ją rozbudował i traktował jako instrument polityczny. Władza centralna została skupiona w ręku prezydenta, rozbudował sekretariaty prezydenckie i bezpośrednio kierował wojskiem, bezpieczeństwem wewnętrznym, propagandą, gospodarką, polityką zagraniczną.
Kolejnym celem Perona była zmiana konstytucji. Ta obowiązująca zakazywała tej samej osobie sprawowania urzędu prezydenckiego przez dwie sąsiadujące ze sobą kadencje. Nową konst. uchwalono 1 maja 1949 roku: pozwalała ona na wielokrotne sprawowanie prezydentury, ponadto rozbudowano regulacje poświęcona prawom pracownika, rodziny i osób w podeszłym wieku. Mówiła ponadto o prawie wszystkich obywateli do wykształcenia i kultury, a także uwypuklała społeczną funkcję własności prywatnej, kapitału i działalności ekonomicznej.
Przed wyborami roku 1951 powstała Partia Peronistowska, nad którą sprawował pełną kontrolę. Jej uzupełnieniem były Peronistyczna Partia Kobiet oraz największy związek zawodowy Argentyny, Powszechna Konfederacja Pracy (CGT). Właśnie dzięki ich poparciu Peron został ponownie wybrany prezydentem. W następnym roku rozpoczął realizację kolejnego planu 5 letniego. Nacisk położony w nim został na rozwój ekonomiczny. Tymczasem Argentyna znalazła się w obliczu kryzysu. Na przełomie lat 40 i 50 Argentyna weszła w okres stagnacji. Rynki zagraniczne nie były tak chłonne jak wcześniej, spadł eksport, pojawił się deficyt w budżecie, gdyż ceny krajowe, ustalone na najniższym poziomie, przewyższały ceny na rynkach zagranicznych, a inwestycje i rozbudowany system opieki socjalnej pochłonęły olbrzymie środki z budżetu. Na domiar złego w 1952 roku Argentynę nawiedziła susza stulecia. Najdalej idące skutki przyniosła polityka popierania podwyżek płac robotniczych, przy ciągłym spadku zysków. Rozwiązania problemów szukano w dopuszczeniu na rynek kapitału zagranicznego, przede wszystkim do sektora naftowego. Kapitaliści zachodnioniemieccy i USA pojawili się również w przemyśle chemicznym, samochodowym, elektrotechnicznym.
Peron od początku był zwolennikiem tzw. „trzeciej drogi”, którą określał mianem naturalnego porządku społecznego. Jego doktryna to justicialismo: „Justicialismo jest nową filozofią życia: prostą, praktyczną, masową. Zapewnia równowagę praw jednostki i społeczności. Urzeczywistnia sprawiedliwość społeczną, która zapewnia każdemu jego prawa w działaniu społecznym. W działaniu politycznym każdy peronista kieruje się następującą hierarchią ważności: przede wszystkim ojczyzna, potem- ruch, i następnie ludzie. Polityka nie stanowi dla nas celu samego w sobiem lecz tylko środek do zapewnienia dobra Ojczyźnie, a jest nim szczęście jej synów i wielkość narodowa. Chcemy Argentyny społecznie sprawiedliwej, gospodarczo niezależnej i politycznie suwerennej”.
Ogromną rolę w życiu zarówno osobistym jak i zawodowym Perona odgrywała jego druga żona EVA DUARTE. Poznana w 1944 roku początkująca reporterka radiowa wkrótce została drugą żoną Perona. Ta uwielbiana przez tłum, charyzmatyczna postać pomogła prezydentowi min. w uwolnieniu z aresztu czy zmianie konstytucji. Evita, jak ją powszechnie nazywano kierowała przede wszystkim polityka socjalną. Powołała Fundację Pomocy Społecznej, umożliwiając jej zgromadzenie i rozdział ogromnych środków, które pochodziły z loterii, dotacji rządowych, a przede wszystkim ze składek związkowych. Fundacja wprowadziła rozdawnictwo odzieży i żywności, prowadziła tanie sklepy artykułów pierwszej potrzeby, organizowała opiekę nad dziećmi, rozwinęła masowe budownictwo dla robotników budowę szkół, sierocińców oraz szpitali. Jej wpływ na biurokracje związkową był olbrzymi. Zdobyła dla męża polityczne poparcie kobiet, inicjując nadanie im prawy wyborczych. Jej śmierć w 1952 roku była olbrzymim ciosem dla Perona.
Już od 1951 roku w kraju narastały nastroje antyperonistyczne- doszło wtedy do pierwszej próby wojskowego zamachu stanu. Odpowiedzią prezydenta na protesty było zniesienie wolności prasy i zrzeszania się, a także poddania uniwersytetów pod nadzór władz politycznych. W 1954 roku po wprowadzeniu ustawy legalizującej rozwody i prostytucje, znoszącą święta religijne jako dni wolne od pracy wszedł w konflikt z Kościołem katolickim. Rok później prezydent został obłożony przez Watykan ekskomuniką. Peron zaczął zdawać sobie sprawę z tego, że jego władza jest zagrożona przez rosnącą opozycję. Wygłosił pojednawcze przemówienie w parlamencie, w którym głosił koniec rewolucji peronistowskiej i przejście do fazy konstytucyjnej, obiecał, że będzie prezydentem wszystkich Argentyńczyków. Jednak już 8 września 55 r wybuchła rewolta wojskowa kierowana przez EDUARDO LONARDIEGO- katolika i antyperonistę. Swe działania wojskowi nazwali „rewolucją wyzwoleńczą”. 19 września Peron podał się do dymisji 2 paź wyjechał z kraju. Mieszkał między w Paragwaju, Panamie, Wenezueli, Dominikanie, a w 1960 roku osiadł na stałe w Hiszpanii.
Wojskowi, którzy przejęli władzę zdelegalizowali Partię Peronistowską i przystąpili do prześladowania zwolenników byłego prezydenta. Obalano pomniki, niszczono portrety Juana i Evity, wymieniano kadrę urzędniczą i oficerską. Wkrótce okazało się jednak, że nowe władze nie radziły sobie z problemami wewnątrz kraju, który pogrążał się w kryzysie ekonomicznym. Lonardi został zmuszony do ustąpienia, a nowym prezydentem został PEDRO ARAMBURU. Sytuacja pogarszała się coraz bardziej. Kolejni generałowie zmieniali się na stanowiskach, gospodarka nie dźwignęła się z kryzysu, w kraju pojawił się terror. Wszystkie rządy były o wiele bardziej represyjne niż w czasach Perona. Wzrosła popularność idei komunistycznych i socjalistycznych. Peron stał się symbolem lepszych czasów. W 1971 roku prezydentem został generał AUGUSTIN LANUSSE. Uznał on za niemożliwą kontynuację rządów wojskowych, gdyż groziło to wybuchowi wojny domowej i zgodził się na liberalizację życia politycznego- wszystkie partie polityczne poza komunistami odzyskały swobodę działania. Peroniści utworzyli wówczas Sprawiedliwy Front Wyzwolenia. W marcu 1973 roku, peronistowski kandydat HECTOR CAMPORA wygrał wybory prezydenckie, aby następnie podać się do dymisji i umożliwić wybór na prezydenta Peronowi, który wrócił do kraju. Peron, chcąc uniknąć puczu wojskowego, który obalił go przed laty, wyasygnował wielkie pieniądze publiczne na program zbrojeń, a także dokonał powtórnej renacjonalizacji sprywatyzowanych za czasów wojskowych przedsiębiorstw; poddał ekonomię kraju ścisłemu nadzorowi biurokratycznemu, rozpoczął wojnę z kapitałem zagranicznym, podwyższył ustawowo płace i świadczenia socjalne. Zmarł jednak nagle w dniu 1 VII 1974 roku na atak serca. Sukcesorem została jego trzecia żona ISABEL PERON , kres jej rządów stanowił jednak kolejny przewrót wojskowy 23 marca 1975 roku.

Krzych · Gość

Krzysztof Sikora
grupa archiwalna

Temat: Kryzys sueski

W ramach konfliktu blisko wschodniego toczyło się kilka wojen arabsko – izraelskich. Wśród nich również wojna synajska , która wybuchła w październiku 1956 roku, a która była częścią tzw. kryzysu sueskiego. W problem Kanału Sueskiego, a zwłaszcza w poparcie dla walczących stron, arabskiej i izraelskiej włączyły się dwa największe mocarstwa światowe: Stany Zjednoczone Ameryki Północnej oraz Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Po zakończeniu wojny wyzwoleńczej, Izrael otrzymywał od Stanów Zjednoczonych pomoc ekonomiczna w postaci gwarantowanych pożyczek rządowych z Banku Importowo – Eksportowego oraz sprzedaży nadwyżek produkcji po preferencyjnych cenach. Gdy stosunki amerykańsko – izraelskie uległy pogorszeniu pomoc ekonomiczna Waszyngtonu w postaci pożyczek bezzwrotnych zaczęła od 1955 roku maleć, jednak dotychczas uzyskana pomoc pozwalała na rozwój gospodarczy i wzmacnianie sił Izraela, otoczonego państwami arabskimi, chcącymi pozbawić swego sąsiada niepodległości. Władze ZSRR widząc narastający konflikt, chciały go wykorzystać do infiltracji Środkowego Wschodu. W związku z tym zaczęto sprzedawać broń dla Egiptu, Syrii i innych państw arabskich oraz wysyłać radzieckich instruktorów wojskowych. Tłumacząc poparcie dla świata arabskiego ZSRR, mówiło o wspieraniu ruchów narodowowyzwoleńczych w krajach walczących z wielowiekową zależnością od państw kolonialnych.
Przez kilkadziesiąt lat Kanał Sueski pozostawał pod zarządem Powszechnego Towarzystwa Kanału Sueskiego na mocy konwencji zawartej w Konstantynopolu w 1888 roku przez Francję, Niemcy, Austro – Węgry, Hiszpanię, Wielką Brytanię, Włochy, Holandię i Rosję. Państwa te uzgodniły wówczas, że kanał „… będzie zawsze wolny i otwarty w czasie wojny i w czasie pokoju dla wszystkich statków handlowych i okrętów wojennych bez różnicy bandery…”. W późniejszym czasie układ sił uległ zmianie, jednak zarząd nad kanałem nigdy nie należał do Egiptu. Nieprzerwanie przez ponad siedem dziesięcioleci Państwo Faraonów było we władaniu brytyjskim, również pod ich kuratelą znajdowała się strefa Suezu, choć formalnie kontrole nad nią miało wcześniej wspomniane towarzystwo. Po zwycięstwach Izraela nastroje społeczne w państwach arabskich uległy radykalizacji. W Egipcie król Faruk zerwał traktat z 1936 roku, na mocy którego wojska brytyjskie stacjonowały w strefie Kanału Sueskiego. Rokowania w sprawie ewakuacji wojsk brytyjskich z rejonu kanału zostały zerwane. Gdy premier Nehas zaproponował parlamentowi egipskiemu unieważnienie przez króla umowy sojuszniczej, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Francja złożyły w Kairze ulitmatywną notę, proponując przejęcie kontroli nad kanałem przez państwa sojusznicze, do których obok trzech mocarstw należałaby Turcja i Egipt. Zdarzenie to wywarło takie emocje w parlamencie, że zdecydował on 15 października 1951 roku wypowiedzieć umowę z 1936 roku. W kraju co raz bardziej dawały o sobie znać siły radykalne, których oddziały ścierały się z wojskiem brytyjskim, nasilenie się tego konfliktu spowodowało wprowadzenie przez króla stanu wyjątkowego i aresztowanie aktywniejszych działaczy ruchu niepodległościowego. Wywołało to sprzeciw kadry wojskowej skupionej w organizacji „Wolni Oficerowie”, w efekcie doprowadzając do wypowiedzenia królowi posłuszeństwa i doprowadzając w lipcu do przejęcia władzy przez armię. Okres rzędów Muhammada Nagina skończył się po 2 latach, na co wpływ miał spadek jego popularności. Sytuację te wykorzystał w kwietniu 1954 roku pułkownik Gamal Naser, który został prezydentem Egiptu.
19 października 1954 roku podpisano w Kairze brytyjsko – egipskie porozumienie w sprawie strefy Kanału Sueskiego. Najistotniejsza jego część dotyczyła zgody Wielkiej Brytanii na wycofanie wojska ze strefy kanału w ciągu dwudziestu miesięcy. W postanowieniu tym Brytyjczycy zagwarantowali sobie możliwość ponownego wysłania wojska w ten rejon w razie wojny w państwach arabskich lub Turcji. Poza tym Wielka Brytania zachowała wiele przywilejów i udogodnień komunikacyjnych nad Kanałem Sueskim i w samym Egipcie. 13 czerwca 1956 roku ostatni żołnierz armii brytyjskiej opuścił strefę kanału, a 18 czerwca prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser zatknął flagę swojego kraju na budynku w Port Saidzie. Zaniepokojony postanowieniami z Kairu ZSRR chciał przeciągnąć na swoja stronę Egipt proponując mu sprzedaż broni. Na podstawie prowadzonych maju i lipcu 1955 roku rozmów, ustalono warunki radzieckich dostaw broni. Niezależnie od zabiegów prowadzonych dla pozyskani broni radzieckiej, Naser podjął starania w celu pozyskania broni od Amerykanów, gdy ambasada USA w Kairze dowiedziała się, że ZSRR jest gotowe uczynić to sami, potraktowało to jak szantaż ze strony Egiptu. Dowiedziawszy się o sprzedaży broni Izraelowi przez Francuzów, prezydent Egiptu oświadczył, że broń zostanie zakupiona w Czechosłowacji. Państwa zachodnie zaniepokoiły się tą sprawą na tyle poważnie, że szef MSZ Wielkiej Brytanii Mcmillan wystosował protest do swojego odpowiednika w Egipcie Mahmuda Fawziego, a Dulles (sekretarz stanu USA) do Wiaczesława Mołotowa, postanowiono też dla złagodzenia sytuacji wysłać do Egiptu Kermia Roosevelta, a później George’a Allena. Żaden z tych zabiegów nie przyniosło zakładanych rezultatów. Innym sposobem na wywarcie presji na Nasera miała być budowa tamy asuańskiej. W Waszyngtonie zwołano naradę, na której podjęto decyzje, co do planu pomocy przy budowie tamy. Stany Zjednoczone miały wyłożyć na ten cel 56 mln dolarów, Wielka Brytania 14 mln, a Bank Światowy 200 mln. Pożyczki na budowę były obwarowane poparciem Egiptu dla polityki państw zachodnich w rejonie Bliskiego Wschodu. Po odrzuceniu propozycji państw zachodnich, swą pomoc przy budowie tamy zgłosił Związek Radziecki.
Tymczasem sytuacja polityczna na świecie uległa dalszym przeobrażeniom. W lutym 1955 roku premierem Izraela został ponownie Dawid Ben Gurion, który poparł w swym kraju orientacje nastawiona na przezwyciężanie problemów związanych z arabskimi sąsiadami droga siłową, w wyniku czego po ataku fedainów, premier Gurion zarządził atak na przepełnioną arabskimi uchodźcami Gazę, zabijając m.in. 38 Egipcjan. Zaproponowany prezydentowi Naserowi udział w pakcie bagdadzkim (antyradziecki), został przez niego odrzucony, natomiast podpisał on w Bandungu deklarację 69 państw Azji i Afryki. Na owej konferencji państw rozmawiał z przedstawicielami Chin i Indii, na temat uniezależnienia się od dostaw broni brytyjskiej nabywanej w zamian za bawełnę.
Kolejny ruch w grze o suwerenność Egiptu i o kanał miał przypaść na czwartą rocznicę rewolucji egipskiej. Zagranicznym dziennikarzom zapowiedziano, że prezydent Naser wygłosi ważne przemówienie z tego samego balkonu, z którego przemawiał dwa lata wcześniej, dodając przy tym, że prezydent zamierza obwieścić światu zakończenie pobytu obcych wojsk na ziemi egipskiej. 26 lipca 1956 roku prezydent Naser ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego i przejęcie przez rząd Egiptu całego majątku Towarzystwa Kanału Sueskiego znajdującego się w tym kraju . Według Nasera uzyskane fundusze miały zostać przeznaczone na budowę tamy asuańskiej. Rząd Wielkiej Brytanii już następnego dnia podjął decyzję o niedopuszczeniu do realizacji zamiarów Nasera, nawet jeśli miało by to oznaczać użycie siły. Premier Francji Guy Mollet także szybko poparł stanowisko szefa rządu brytyjskiego Edena, co wynikało z dwóch przyczyn. Po pierwsze Francuzi posiadali znaczące udziały w Powszechnym Towarzystwie kanału Sueskiego, a po drugie czuli, że ich interesy w Algierii mogą być zagrożone (wspieranie przez Egipt nacjonalistów algierskich). 30 lipca Francja i Wielką Brytania wystosowały notę protestacyjną, która nie wywołała żadnego efektu. Oba państwa rozpoczęły więc przygotowania do podjęcia działań zbrojnych, prowadząc równocześnie akcję dyplomatyczną na forum międzynarodowym. Celem jej było wykazanie, że decyzja Nasera jest sprzeczna z prawem międzynarodowym, a ponadto Egipt nie będzie zdolny do zapewnienia właściwego funkcjonowania kanału (wycofanie przez Brytyjczyków i Francuzów swoich pilotów i obsługę techniczną). Na dzień 16 sierpnia zwołano do Londynu konferencję międzynarodową, w której wzięło udział 22 delegacje zaproszonych państw. W czasie jej trwania państwa zachodnie nie potrafiły przeforsować swych wniosków zmierzających do odebrania Egiptowi władzy nad kanałem. Uczestnicy konferencji zajęli dwa odmienne stanowiska, jedni chcieli utrzymania kolonialnych przywilejów (USA, Wlk. Brytania, Francja), inne zaś się temu sprzeciwiały ( ZSRR, Indie, Indonezja). Plan londyński mówiący o międzynarodowym statusie kanału, zarządzanego przez organizację międzynarodową państw – użytkowników została odrzucona przez Nasera. Jesienią 1956 roku do akcji przeciwko Egiptowi wciągnięty został Izrael. Zaangażowanie tego państwa było podyktowane poszukiwaniem pretekstu do zbrojnej akcji w strefie Kanału Sueskiego, chodziło tym samym o wykorzystanie klauzuli z 1954 roku, która mówiła o możliwości wysłania wojska w strefę kanału w razie wojny na terenie państwa arabskiego lub Turcji. Tym samym zagrożeniem dla kanału mógłby się okazać konflikt izraelsko – egipski. Na postawę poparcia tej kwestii przez Izrael na pewno miały wpływ wcześniejsze wydarzenia. Po przegranej pierwszej wojnie izraelsko-egipskiej, Egipt w 1949 zamknął Kanał Sueski dla izraelskiej żeglugi oraz zablokował rejon Zatoki Akaba. Ponadto 24 grudnia 1953 zatrzymano u wejścia do Kanału Sueskiego norweski statek płynący z ładunkiem dla Izraela. Na międzynarodowe protesty, Egipt ponownie odpowiedział, że jest w stanie wojny z Izraelem. 28 września 1954 izraelski statek "Bat Galim" podjął próbę przepłynięcia przez Kanał Sueski, został on również zatrzymany, a cała jego załoga aresztowana. Te zdecydowane kroki Egiptu dowodziły o nieprzejednanej postawie Arabów względem Izraela i gotowości wciągnięcia Kanału Sueskiego w strefę wojny, co zagrażało bezpieczeństwu międzynarodowych szlaków morskich. Efektem rozmów z Izraelem był przylot 22 października na wojskowe lotnisko Villecoublay pod Paryżem francuskiego samolotu, na którego pokładzie znaleźli się: premier Izraela Dawid Ben Gurion, minister obrony Szymon Peres oraz naczelny dowódca Mosze Dajan. 22 – 24 października 1956 roku w Sèvres pod Paryżem odbyły się rozmowy brytyjsko – francusko – izraelskie. W ich trakcie ustalono, że Izrael zaatakuje Egipt, dając tym samym pretekst do wystosowania ultimatum, by walczące strony wycofały się z obszarów przyległych do Kanału Sueskiego. Izrael ultimatum miał przyjąć, zaś przewidywano, że Egipt je odrzuci i dzięki temu będzie można wysadzić desant wojskowy i obsadzić Kanał Sueski. 29 października 1956 roku o godzinie 17 wojska izraelskie rozpoczęły operację o kryptonimie „Kadesz” (od nazwy starożytnego miasta położonego w środkowej części Synaju). Plan ataku Izraelczyków zakładał:
• zdobycie Strefy Gazy i usunięcie z jej terenu baz fedainów. Pozostawienie tej strefy w rękach arabskich umożliwiłoby Egiptowi przeprowadzenie oskrzydlającego ataku na nacierające na Półwyspie Synaj izraelskie siły.
• zdobycie Al-Arisz i Abu Ageila na Półwyspie Synaj. Były to dwie główne bazy egipskich sił zbrojnych na Synaju. Znajdowały się w nich duże magazyny, centra dowodzenia i łączności. Zdobycie ich sparaliżowałoby egipską armię.
• zdobycie Szarm el-Szejk, który był bazą egipskich sił blokujących Cieśninę Tirańską. Po zdobyciu Szarm el-Szejk Izraelczycy odzyskaliby kontakt z Morzem Czerwonym, co umożliwiłoby normalny transport morski i rozwijanie kontaktów handlowych poprzez Ocean Indyjski.
Linia frontu została dość szybko przełamana i wojska izraelskie zgodnie z ustalonym planem posuwały się w kierunku Kanału Sueskiego. Wieczorem 29 października 1956 trzy izraelskie brygady przeprowadziły natarcie na Strefę Gazy, otaczając i izolując większość sił egipskich w rejonie miasta Gaza. Podczas nocnych walk Izraelczycy opanowali ważny strategicznie węzeł komunikacyjny Rafah. Rankiem 30 października wyprowadzono stąd główne natarcie, zdobywając egipską bazę wojskową w Al-Arisz. Również wieczorem 29 października 1956 Izraelczycy wysadzili desant spadochronowy siłami jednego batalionu na strategicznie położonej Przełęczy Mitla (315 km od granic Izraela i 45 km od Kanału Sueskiego). Opanowanie tej przełęczy odcięłoby większość egipskich sił na Półwyspie Synaj od możliwości otrzymania posiłków i uniemożliwiłoby Egipcjanom przegrupowanie swoich wojsk. Jednakże nocny desant nie poszedł zgodnie z planem i spadochroniarze wylądowali kilka kilometrów od celu. Zmarnowano cenne godziny i siły fizyczne żołnierzy aby dotrzeć do przełęczy, którą zdołano jednak szybko opanować. Izraelczycy okopali się, otrzymali drogą powietrzną wsparcie w postaci artylerii i oczekiwali na dotarcie drogą lądową pozostałych brygad. Zgodnie z założonym planem 30 października rządy Wielkiej Brytanii i Francji wystosowały ultimatum do Izraela i Egiptu. Powołując się na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa na Kanale Sueskim i w jego regionie, zażądały zaprzestania wszelkich działań zbrojnych na lądzie, w powietrzu i na morzu oraz wycofania wojsk na odległość osiemnastu kilometrów po obu stronach kanału. Domagano się również od Egiptu zgody na tymczasową okupację najważniejszych pozycji w Port Saidzie, Ismailii i Suezie w celu zapewnienia swobodnego tranzytu przez Kanał Sueski statków wszystkich państw. Nie dostosowanie się do ultimatum w ciągu 12 godzin, groziło interwencją wojskową Francji i Wielkiej Brytanii. Jak przypuszczano wcześniej, Gamal Naser odrzucił przedstawione mu ultimatum. 31 października o godzinie 4.30 rząd brytyjski podjął decyzję o rozpoczęciu operacji „Muszkieter”, której celem była okupacja strefy Kanału Sueskiego. Tego samego dnia wieczorem brytyjsko – francuskie siły powietrzne startując z lotniskowców oraz lotnisk na Malcie i Cyprze, rozpoczęły atak, którego celem były cztery lotniska egipskie w delcie Nilu, osiem nad Kanałem Sueskim oraz inne obiekty wojskowe. W reakcji na bombardowania, w nocy 31 października prezydent Naser zarządził ewakuację wojsk egipskich z Synaju i koncentrację w rejonie Aleksandrii i Port Saidu. Na wieść o nowym arabsko – żydowskim konflikcie Stany Zjednoczone zażądały zwołania posiedzenia Rady Bezpieczeństwa ONZ. Delegat USA Henry Cabot Lodge wystąpił z wnisokiem, by Rada nakazała Izraelowi, jako agresorowi, wycofanie wojsk. 7 członków Rady głosowało za rezolucją, natomiast Wielka Brytania i Francja złożyły weto. W wyniku tego, delegat jugosłowiański zaproponował, by sprawę przekazać do Zgromadzenia Ogólnego, gdzie nie działa prawo weta. Zgromadzenie Ogólne przyjęło amerykańską rezolucję 64 głosami przeciwko 5. Postanowienia ONZ przyspieszyły w Londynie i Paryżu decyzję o przeprowadzeniu operacji desantowej w strefie Kanału Sueskiego. 5 listopada 1956 roku brytyjscy spadochroniarze wylądowali wieczorem na lotnisku El Gamil, zdobywając teren egipskiej bazy wojskowej. Zaczęły tutaj lądować kolejne samoloty transportowe z oddziałami desantowymi. 6 listopada brytyjska piechota morska wylądowała rano na plażach Port Saidu, w pobliżu Kanału Sueskiego. Doszło do ciężkich walk, w których zniszczone zostały egipskie baterie nadbrzeżne. Po południu francuscy komandosi zajęli mosty w Al-Raswa i opanowali Port Fuad. Zdesperowany Naser nakazał wówczas zatopienie 40 statków w Kanale Sueskim, blokując na nim żeglugę do 1957 roku.5 listopada wieczorem wystosowane zostały bardzo ostre noty rządu ZSRR pod adresem Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela. Premier ZSRR Bułganin groził atomowym atakiem na Wielką Brytanię i Francję oraz rozszerzeniem konfliktu. Tego samego dnia rząd ZSRR zaproponował Staną Zjednoczonym wspólną akcję wojskową, której celem miało być zakończenie działań zbrojnych w strefie Kanału Sueskiego. Strona amerykańska odrzuciła propozycję, stwierdzając, że żadne państwo bez mandatu ONZ nie ma prawa interwencji na Bliskim Wschodzie, a jeżeli do tego dojdzie, to ONZ i Stany Zjednoczone będą zmuszone przeciwstawić się tym działaniom. Na arenie międzynarodowej zarówno Izrael, jak i Wielka Brytania oraz Francja znalazły się w odosobnieniu, co miało swój wyraz w postanowieniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Doszło do przerwani rurociągów naftowych biegnących przez terytorium Syrii, a niektóre państwa arabskie zerwały stosunki dyplomatyczne z Wielką Brytanią i Francją. W nocy z 6 na 7 listopada 1956 roku nastąpiło przerwanie ognia w konflikcie o Kanał Sueski. Po zakończeniu działań zbrojnych rząd Egiptu wyraził zgodę na przybycie oddziałów ONZ. Pierwsza jednostka ONZ wylądowała w Abu Sweir koło Ismailii 15 listopada, w skład sił ONZ w Egipcie wchodzili Duńczycy, Kanadyjczycy, Norwegowie i Szwedzi. Ewakuacja sił brytyjsko – francuskich zakończyła się 22 grudnia 1956 roku. Jednocześnie z Egiptu wysiedlono 13 tys. obywateli brytyjskich (ostatnim z nich był generał Hugh Stockwell). Dłużej trwało natomiast wycofanie się ze strefy Kanału Sueskiego i Egiptu wojsk izraelskich. Dopiero w marcu 1957 roku pod naciskiem Stanów Zjednoczonych Izrael zgodził się wycofać swe wojska z Sharm El – Sheikh oraz strefy Gazy i powrócić na linię rozejmową z 1948 roku. 24 kwietnia 1957 roku rząd egipski ogłosił deklarację, w której zobowiązał się do udostępnienia Kanału Sueskiego do żeglugi międzynarodowej na zasadach określonych w konwencji konstantynopolitańskiej z 1888 roku.
Konflikt o Kanał Sueski i związany z nim kryzys w polityce międzynarodowej nie zmieniły stanu posiadania Izraela ani nie przywróciły brytyjskiej i francuskiej zwierzchności nad kanałem. Stał się natomiast punktem zwrotnym w sposobie uprawiania polityki międzynarodowej w aspekcie konfrontacji Wschód – Zachód. Po raz pierwszy jedno z supermocarstw – ZSRR – zastosowało technikę odstraszania (deterrence), grożąc przeprowadzeniem ataku atomowego na adwersarza. Wydarzenia związane z wojną o Kanał Sueski określane były, jako ostatnia wojna kolonialna.

Grenadier

Adam Kulesza gr Archiwalna

Wojna Sześciodniowa 1967

Kryzys sueski zakończony zwycięstwem Izraela nie oznaczał końca konfliktu arabsko-izraelskiego. Od 1957 roku na bliskim wschodzie obowiązywało zawieszenie broni, pod naciskiem USA i ZSRR wojska izraelskie wycofały się z terenu półwyspu Synaj i Strefy Gazy, a ich miejsce zajęły sił międzynarodowe ONZ UNEF (Doraźne Siły Narodów Zjednoczonych), które miały pilnować pokoju na granicy egipsko-izraelskiej.
Pomimo zawartego pokoju państwa arabskie nie uznawały istnienia państwa Izrael.
Ówczesny prezydent Egiptu pułkownik Gamal Abdel Naser, pomimo poniesienia klęski w czasie kryzysu sueskiego zyskał na znaczeniu, kreował się na przywódcę ruchu panarabskiego, skierowanego przeciw Izraelowi. W 1958 roku po objęciu władzy w Syrii przez partię BAAS, Naser utworzył wraz z Syrią Zjednoczoną Republikę Arabską, w wyniku czego Izrael znalazł się w kleszczach, od południowego-zachodu zagrożony przez Egipt a od północnego-wschodu prze Syrię, jednak już w roku 1961 roku po kolejnym przewrocie w Syrii Republika upadła, jedynie Egipt zachował tę nazwę.
We wrześniu 1960 roku na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ prezydent Egiptu Naser powiedział „Jedynym rozwiązaniem problemu Palestyny jest, by sprawy powróciły do warunków sprzed popełnienia błędu – a więc zlikwidowanie istnienia Izraela”1, a 1963 roku Naser poparł oświadczenie irackiego prezydenta Abdula Salama Arifa w którym mówił, że „celem Arabów jest zniszczenie Izraela”2, oprócz tego potajemnie wspierał powstanie i działalność Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP) która powstała 2 czerwca 1964 roku, jednak była równie anty jordańska co antyizraelska, z powodu iż Jordania w równym stopniu przyczyniła się do to tego, że nie Palestyna zniknęła z mapy świata.
10 czerwca 1964 roku Izrael uruchomił Narodowy System Wodny, był to system kanałów, rurociągów i pomp który dostarczał wodę z jeziora Tyberiadzkiego na pustynię Negew na południu.
Syria uznała, że budowa narusza strefę zdemilitaryzowaną między tymi dwoma krajami wobec czego rozpoczęto prace budowlane w celu zmiany biegu dopływów górnego Jordanu przez co miano pozbawić Izrael dostępu do wody pitnej, do budowy przyłączyły się także Jordania i Liban. Władze Izraela przestrzegały, że zmiana biegu dopływu rzeki Jordan jak i blokada cieśniny Tirańskiej oznacza wypowiedzenie wojny. Ostatecznie Izrael rozpoczął długi ostrzał artyleryjski terenów budowy na terytorium Syrii, a 13 listopada 1964 roku doszło do ostrzelania przez syryjskich żołnierzy patrolu izraelskiego w Górnej Galilei, w wyniku tego Siły Powietrzne Izraela przeprowadziły nalot na wzgórza Golan, od tego momentu rozpoczęła się tzw. „wojna wodna” trwająca od 1965 do 1966 roku. Czasie tej wojny syryjska artyleria przeprowadzała regularny ostrzał żydowskich osad położonych w rejonie jeziora Tyberiadzkiego.
Konflikt ten spowodował podpisanie 9 listopada 1966 roku porozumienia między Egiptem i Syrią na mocy którego w razie napaści na jedno z państwa drugie wypowiada wojnę. Jednak Egipt nie był jeszcze gotowy na wojnę, przedłużająca się interwencja wojsk w Jemenie znacznie obciążała gospodarkę Egiptu.
Przez cały rok 1966 organizacje Fatah i OWP przeprowadzały ataki na terenie Izraela powodując liczne ofiary. Akcje tych organizacji były dokonywane z terenów Syrii i Jordanii, przy cichym poparciu rządów tych państw. Skutkowało to akcją odwetową wojsk Sił Obrony Izraela pod kryptonimem „Shredder”. Przeprowadzono ją 13 listopada 1966 roku w wiosce Samu w rejonie wzgórz Hebronu na terenie Jordanii siłami 3 tys. żołnierzy. W trakcie tej operacji doszło do starcia z wojskami Jordanii. Zginęło wtedy 15 żołnierzy jordańskich i 3 cywili, rannych zostało 59 żołnierzy i 29 cywili, po stronie Izraelskiej zginął 1 spadochroniarz a 10 zostało rannych. Akcja ta wywołała protesty ze strony Jordanii i sąsiednich państw arabskich oraz ogłoszono w Jordanii mobilizację armii.
Po podpisaniu traktatu z Egiptem armia syryjska nasiliła ostrzał gospodarstw i kibuców nad jeziorem Tyberiadzkim u stóp wzgórz Golan, czego efektem był nalot Sił Powietrznych Izraela dokonany 7 kwietnia 1967 roku na stanowiska syryjskiej artylerii. W czasie tej akcji doszło do starcia z lotnictwem syryjskim w wyniku którego Izraelczycy zestrzelili 6 syryjskich MiG-ów 21, z czego dwa nad samym Damaszkiem.
Te działania spowodowały, że władze Jordanii i Syrii zażądały od Egiptu zdecydowanych działań, wobec czego prezydent Naser czuł się zobowiązany jako nieformalny przywódca świata arabskiego na jakiego się sam kreował. Stanowczo wobec tych wydarzeń wystąpił wiceminister spraw zagranicznych ZSRR Jakub Malik, ostrzegając rząd izraelski, że polityka którą prowadzą zagraża „istnieniu ich państwa”.
11 maja 1967 roku premier Izraela Lewi Eszkol oświadczył, że jeśli działania terrorystyczne wzdłuż granicy Izraelskiej nie ustaną to jego państwo użyje siły na podobną skalę co użyta 7 kwietnia. W międzyczasie, jeszcze tego samego dnia ambasador Izraela przy ONZ Gideon Rafael dostarczył Radzie Bezpieczeństwa list z oświadczeniem, że Izrael będzie działać w obronie własnej, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych.
13 maja 1967 roku, wiceminister spraw zagranicznych ZSRR, Władimir Siemionow ostrzegł władze Egiptu, że według wywiadu wojskowego ZSRR na granicy syryjsko-izraelskiej gromadzi się około 12 brygad Sił Obrony Izraela3, podobną informację przekazał ambasador radziecki w Kairze. Informacji tych jednak nie potwierdzały ani zdjęcia lotnicze, ani dowódca sił ONZ UNTSO generał Odd Bull, którego wojska stacjonowały na tym odcinku granicy. Radziecka dezinformacja jednak okazała się wystarczająco skuteczna, prezydent Naser wysłał na Synaj dwie dywizje w celu zademonstrowania siły. W świecie arabskim zaczęła się szerzyć fala histerycznej nienawiści do Żydów, imamowie w meczetach wzywali do dżihadu przeciwko Izraelowi.
16 mają 1967 roku, Abdel Naser zażądał od sił UNEF stacjonujących na granicy egipsko-izraelskiej aby, z powodu możliwości wybuchu nowej wojny, wycofały się. Nieoczekiwanie sekretarz generalny ONZ, U Thant zgodził się, bez konsultacji ze Zgromadzeniem Ogólnym ani z Radą Bezpieczeństwa, błąd ten będzie prześladować U Thanta do końca życia. 18 mają siły UNEF rozpoczęły wycofywanie się. Gdyby U Thant nie wyraził zgody, Egipt musiałby zachować swoje „status guo”, jednak w wyniku takiego obrotu zdarzeń prezydent Naser nie mógł się już wycofać, musiał się przygotowywać do wojny.
20 maja w Izraelu jak i w Egipcie ogłoszono mobilizację armii, Egipt ściągnął z powrotem z Jemenu swoje wojska i rozpoczął remilitaryzację półwyspu Synaj, przejęto od sił UNEF przede wszystkim Szarm-asz-Szajch w pobliży cieśniny Tirańskiej. 22 maja Egipt ogłosił zamknięcie od 23 maja Cieśniny Tirańskiej dla statków Izraelskich, blokując tym samym izraelski port Ejlat za pomocą którego transportowano ropę z Iranu.
23 maja władze Izraela oświadczyły, że zamknięcie cieśnin jest nielegalne i zapowiedziały rozważenie kroków zapobiegawczych, uznano tym samym ogłoszenie blokady za akt agresji4. W odpowiedzi państwa arabskie uznały, że wszelkie działania ofensywne jakie podejmie Izrael będą nieuzasadnioną prawnie samoobroną, gdyż nie nastąpił żaden atak zbrojny.
Wysiłki dyplomatyczne ONZ w Egipcie nie osiągnęły żadnego skutku, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania próbowały także zorganizować międzynarodowe siły morskie by znieść blokadę, lecz bez powodzenia. Uznano prawo Izraela do wszczęcia wojny z Egiptem, lecz rząd z premierem Lewi Eszkolem na czele uważał, że supermocarstwa mogą rozwiązać ten problem bez wypowiadania wojny. Straty ekonomiczne jakie powodowała mobilizacja rezerwistów sięgały około 20 mln dolarów dziennie, obawiano się, że konflikt mógłby zrujnować gospodarkę. Rząd był wewnętrznie rozdarty, jedni opowiadali się i naciskali na wojnę, drudzy wśród nich Eszkol, za pokojem. Z powodu ogłoszenia mobilizacji poparcie dla rządów Eszkola zaczęło spadać, natomiast szef sztabu Icchak Rabin coraz bardziej naciskał na atak na Egipt.
25 mają zakończyła się w Izraelu mobilizacja, natomiast 30 maja egipski prezydent Gamal Abdel Naser i jordański król Husajn ibn Talal zawarli sojusz wojskowy. Armia jordańska została podporządkowana dowództwu egipskiemu5, jednocześnie Irak, Kuwejt, Tunezja, Sudan, Maroko i Algieria zapowiedziały wsparcie wojskowe dla koalicji państwa arabskich. Po stronie Egiptu opowiedziały się także Pakistan, Indonezja, ZSRR i Chiny. Prezydent Naser domagał się od Izraela oddania portu Ejlat i terenów znajdujących się wzdłuż granicy, zagroził jednocześnie zamknięciem kanału sueskiego gdyby jakiekolwiek państwo postanowiło interweniować w trakcie trwania wojny.
Państwa arabskie przyjęły plan operacji „Qahir”6 stworzony przez Nasera, zakładał on , że państwa arabskie miały przyjąć ugrupowanie obronne i czekać na atak Izraela, po powstrzymaniu ofensywy Izraela w głębi półwyspu Synaj i zniszczeniu głównych siły uderzeniowych Izraela miano przejść do kontrataku i opanować tereny całego państwa Izraelskiego.
Jednak po przemyśleniach w ostatniej chwili Naser postanowił zmienić plan i przyjąć plan ofensywny zwany „al-Fadżr”7, który zakładał przełamanie izraelskich linii obronnych, przejście pustyni Negew i po połączeniu się z nacierającymi z zachodniego brzegu jordanu oddziałami Jordańskimi udanie się w kierunku Tel-Awiwu.
Plan jednak nie był do końca jasny dla dowódców egipskich, tym bardziej, że plan był zmieniany wielokrotnie, nie wiedzieli czy mają się przygotowywać do obrony czy do ataku co powodowało chaos w szeregach armii egipskiej i znacznie ułatwiało zadanie Izraelczykom.
Do wykonania tych zadań Egipt przygotował około 210 tys. żołnierzy. Na półwyspie Synaj skoncentrowano 6 dywizji (4 dywizje piechoty, 1 dywizja pancerna i 1 dywizja zmechanizowana) oraz 4 samodzielne brygady (dwie pancerne i dwie piechoty) które liczyły razem około 150 tys. żołnierzy z 930 czołgami, 1050 transporterami opancerzonymi, 200 działami samobieżnymi i 900 działami artyleryjskimi i rakietowymi wspartych 410 samolotami. Za kanałem sueskim rozmieszczono resztę sił.
Jordania przygotowała 10 brygad w sile 55 tys. żołnierzy, 288 czołgów, 200 dział artyleryjskich, wsparcie z powietrza zapewniało około 70 samolotów. Syria zebrała 12 brygad w sile 63 tys. żołnierzy, 300 czołgów, 100 dział samobieżnych, 400 dział artyleryjskich, wsparcie z powietrza zapewniało im 120 samolotów.
Izrael znajdował się w potrzasku otoczony przez trzy państwa: Egipt od południowego-zachodu, Jordanię od południowego-wschodu i Syrię od Północy. 2 czerwca w obliczu kryzysu jaki zaczął panować w Izraelu na stanowisko ministra obrony wybrano charyzmatycznego Mosze Dajana, było on szefem sztabu Sił Obrony Izraela w czasie kryzysu sueskiego.
Mosze Dajan przedstawił plany nadchodzącej wojny przygotowane przez szefa sztabu SOI Icchaka Rabina i gen. bryg. Jeszajahu Gawisza. Plan zakładał przeprowadzenie wojny błyskawicznej na terenie państw arabskich, poprzez uderzenia powietrzno-lądowe. Plan zakładał zaatakowanie w pierwszej kolejności Egiptu, który stanowił najpoważniejsze zagrożenie, chciano rozbić siły egipskie na półwyspie Synaj. Po wyeliminowaniu zagrożenia ze strony Egiptu, zwolnione oddziały miały być przerzucone na front jordański i syryjski, gdzie miano wyeliminować najpierw Jordanię a potem Syrię.
Izrael przygotował do walki 26 brygad (11 pancernych, 11 piechoty, 4 powietrzno-desantowe) w sile około 250 tys. żołnierzy, 1300 czołgów, 160 dział samobieżnych, 200 transporterami opancerzonym i około 800 działami artyleryjskimi, wsparcie z powietrza zapewniało im blisko 200 samolotów. Największe siły zgrupowano na froncie „synajskim”, skoncentrowano tam 12 brygad, 9 brygad połączono w trzy Ugdy (Grupy operacyjne), Ugda „Północ” lub „Tal” pod dowództwem gen. bryg. Izraela Tala (3 brygady, 250 czołgów oraz 50 dział), Ugda „Centrum” lub „Joffe” pod dowództwem gen. bryg. Abrahama Joffego (2 brygady) oraz Ugda „Południe” lub „Szaron” gen. bryg. Ariela Szarona (4 brygady). , razem było to około 70 tys. żołnierzy i około 800 czołgów. Na froncie jordańskim rozmieszczono 5 brygad, a na froncie syryjskim 3 brygady. Pozostałe brygady stanowiły odwód naczelnego dowództwa, rozmieszczono je pod Tel-Awiwem.
Działania wojenne rozpoczęły się 5 czerwca 1967 roku. Plan Izraelski zakładał, że przed rozpoczęciem działań na lądzie trzeba najpierw wyeliminować lotnictwo wroga by zapewnić sobie panowanie w powietrzu. Plan uderzenia z powietrza nosił nazwę „Moked” i był przygotowywany od długiego czasu.
O godzinie 7.10 wystartowały Izraelskie samoloty szkoleniowe by przeprowadzić rutynowe loty patrolowe,miało to na celu zmylenie przeciwnika. Po nich wystartowały 183 samoloty ze wszystkich baz. Na terenie kraju pozostawiono tylko 12 maszyn. Grupy uderzeniowe skierowały się na północny-zachód, nad Morze Śródziemne, skąd nie oczekiwano ataku, skierowały się na południe i o godzinie 7.45 zaatakowały zupełnie nieprzygotowane egipskie lotniska, wywiad Izraelski ustalił, że między godziną 7.00 a 8.00 załogi na lotniskach się zmieniają, jedni zwracają do bazy, a drudzy dopiero zmierzają na lotniska, w wyniku czego prze prawie godzinę egipskie lotnictwo jest uziemione i bezbronne. W trakcie nalotów udało się zniszczyć blisko 300 samolotów egipskich8 i uszkodzić większość lotnisk, eliminując tym samym lotnictwo egipskie z walki. O 12.45 Siły Powietrzne Izraela zaatakowały lotniska w Syrii, Jordanii i Iraku, niszczono lotnictwo Jordanii, Syria straciła blisko 2/3 swych sił, przez wyeliminowaniem z walki lotnictwo Syrii i Jordanii zdołało zbombardować rafinerię ropy naftowej koło Hajfy oraz lotniska Megiddo i Kefar Sirkin. Izrael stracił około 26 maszyn. Operacja „Moked” powiodła się.
O godzinie 7.50 nie czekając na oficjalne meldunki o wykonaniu zadania przez lotnictwo, generał Mosze Dajan wydał rozkaz „Red Sheet” (Czerwona płachta). O 8.15 rozpoczęto natarcie na Synaju. Grupa operacyjna „Północ” gen. Tala uderzyła na pozycje egipskie w Chan Junis w Strefie Gazy, egipska obrona załamała się po obejściu jej przez Izraelskie czołgi, następnie ruszono wzdłuż brzegu na Rafah, około godziny 18.00 po ciężkich walkach Egipcjanie poddali miasto, w dalszym marszu ruszono na El-Arish, który zdobyto w ciągu nocnych walk. Grupa „Centrum” gen. Joffego przeszła przez pustynię uważaną przez Egipcjan za nieprzejezdną i zdobyli około godziny 9 miasto Bir-Lahfan, uniemożliwiając Rgipcjanom skuteczne użycie odwodów. Grupa „Południe” gen. Szarona o godzinie 15.00 przybył do miasta Abu-Agheila, było to ważne miasto na kierunku ataku, zdawali sobie też z tego Egipcjanie wobec czego silnie je ufortyfikowali. Broniło się tam blisko 8 tys. żołnierzy o 80 czołgów. Przez cały dzień trwało podciąganie sił i wsparcia artyleryjskiego, dopiero nocą rozpoczęto natarcie, najpierw dwa oddziały zajęły pozycję na północ i południe od pozycji egipskich, pod osłoną nocy drogą powietrzną przerzucono na tyły Egipcjan batalion spadochroniarzy w celu wyeliminowania artylerii wroga w Um Katef. Atak rozpoczęto o 22.00, walki trwały aż do świtu 6 czerwca 1967 roku, kiedy to opanowano Abu-Agheila, zniszczono blisko 40 czołgów egipskich kosztem 19 własnych. Egipcjanie rozpoczęli ucieczkę na zachód, natomiast Grupa Operacyjna „Południe” ruszyła na Nakhl.
6 czerwca Izraelczycy rozpoczęli likwidację sił odciętych w Strefie Gazy, likwidując je do godziny 13.00. Grupa Operacyjna „Północ” gen. Tala ruszyła w głąb półwyspu, część wzdłuż wybrzeża w kierunku kanału sueskiego, większa część ruszyła w kierunku miasta Jebel Libini gdzie po ciężkiej walce z dwoma egipskimi brygadami pancernymi zdobyła miasto.
7 czerwca siły Izraelskie ruszyły w kierunku kanału sueskiego w celu zajęcia kluczowych drug ucieczki dla wroga. Grupa „Północna” gen. Tala pędziła na w kierunku miasta Bir Gifgafa, które opanowano około godziny 16.00. Grupa „Centrum” gen. Joffego ruszyła w kierunku przełęczy Mitla, Giddi i Sudr, około godziny 18.00 opanowano te przełęcze. Zadaniem Grupy „Centrum” gen. Szarona było spychanie sił egipskich na zachód. Tego samego dnia dokonano desantu morskiego i powietrznego komandosów na południu półwyspu w Szarm-asz-Szajch, otwarto tym samym cieśninę Tirańską dla żeglugi Izraelskiej. Egipcjanie nie bronili miasta, wycofali się w kierunku zachodnim, jednak komandosi dogonili wroga i w rejonie Ras-el-Sud zmusili uciekający garnizon do poddania się.
8 czerwca Grupa „Południe” gen. Szarona opanowała miasto Nakhl, gdzie doszło do dużej bitwy z wycofującą się brygadą egipską. Do najcięższych bitew tego dni doszło w okolicach Bir Gifgafy i przełęczy Mittla, Bir Gifgafa atakowana była od wschodu i zachodu. Walki w rejonie Bir Gifgafu i przełęczy Mittla przybrały rozmiar wielkiej bitwy pancernej w której wzięło udział ponad 1100 czołgów po obu stronach, było to największe starcie pancerne od zakończenia II wojny światowej. Po ciężkiej bitwie Egipcjanie rzucili się do ucieczki pozostawiając cały sprzęt na polu bitwy. Po dokonaniu rzezi Egipcjan, siły Izraelskie ruszyły w kierunku kanału sueskiego zajmując do końca dnia pozycję na jego wschodnie wybrzeże. O godzinie 23.30 Egipt i Izrael podpisały zawieszenie broni.
W trakcie działań na tym froncie doszło także do ataku na amerykański okręt rozpoznania i walki radiotelegraficznej „Liberty”. 6 czerwca 1967 roku izraelskie samoloty zbombardowały okręt, zginęło 34 marynarzy a 141 zostało rannych. Do niedawna nie było jasne czy atak ten był pomyłką czy celową akcją,9 jednak oficjalnie stwierdzono, że była to pomyłka10.
Na froncie jordańskim 5 czerwca na wieść o rozpoczęciu wojny artyleria i lotnictwo Jordańskie rozpoczęło ostrzał Tel Awiwu i Lod. Natomiast siły lądowe rozpoczęły atak na Jerozolimę, Naser zapewniał króla Husjna, że zniszczył lotnictwo Izraelskie, a także o rzekomych bombardowaniach Tel Awiwu11. Jednak dopiero wieczorem siły Izraelskie rozpoczynają zdecydowane działania wojenne. Pod koniec dnia siły Izraelskie na tym froncie wzmocniono brygadą spadochronową przerzuconą z frontu synajskiego. Wieczorem 5 czerwca brygada ta zaatakowała arabską część Jerozolimy, ze względu iż nie używano ciężkiej broni by nie zniszczyć świętego miasta, walki w Jerozolimie były bardzo krwawe, szczególnie ciężkie walki toczono o silnie ufortyfikowane Wzgórze Amunicyjne.
Jednocześnie izraelska brygada piechoty wsparta czołgami zaatakowała i zdobyła tego dnia miasto Djenin w Samarii, skąd ruszono na Nablus gdzie doszło do dużego starcia pancernego, każda ze stron dysponowała po około 100 czołgów. Zwycięstwo odniesiono dzięki pomocy sił lotniczych Izraela, w tracie tego dnia zniszczono w Samarii dwie brygady jordańskie. Pod koniec dnia granicę w rejonie wzgórza Jerozolima-Ramallah przekroczyła izraelska brygada pancerna która do 22.00 zajęła miasto Ramallah. Tego samego dnia Izraelskie lotnictwo zadało poważne straty irackiej brygadzie pancernej podczas dokonywania przeprawy przez rzekę Jordan, eliminując ją z dalszej walki.
7 czerwca w godzinach popołudniowych izraelscy spadochroniarze dotarli do Ściany Płaczu, zdobywając tym samym całe Stare Miasto Jerozolimy. Brygada pancerna działająca w rejonie Ramallah skierowała się na południe w kierunku Jerycha, do końca dnia zdobyto Jerycho i Hebron, zajęto także liczne mosty na rzece Jordan blokując drogę ucieczki Jordańczykom. Do końca 8 czerwca wojska Izraelskie wyparły wojska jordańskie z zachodniego brzegu Jordanu, po czym zawarto zawieszenie broni.
Na froncie Syryjskim od dnia 5 czerwca wojska izraelskie zajęły pozycje obronne. Wojska syryjskie ograniczyły się do ostrzału artyleryjskiego kibuców izraelskich, dopiero 6 czerwca wojska syryjskie zaatakowały wojska izraelskie w pobliżu jeziora Tyberiadzkiego, udało im się zająć miejscowości Haritio i Sher Jaskor, jednak w wyniku uderzenia wojsk izraelskich ofensywa się załamała. Dopiero 9 czerwca Izrael przeszedł na tym froncie do działania, w szybkim tempie przerzucono dodatkowe siły z pozostałych frontów, dokonując przy tym cudów.
Do walki na tym froncie skierowano 4 brygady podzielone na dwa zgrupowania „Północ” i „Południe”. Grupa „Północ” atakowała z terenów położonych na północ od jeziora Tyberiadzkiego w rejonie mostu Banat Jacuub, Grupa „Południe” atakowała z terenów na południe od jeziora Tyberiadzkiego.
W południe 9 czerwca jednostki Izraelskie ruszyły do ataku, jednakże posuwały się bardzo powoli. Górski teren bardzo utrudniał atak, tym bardziej, że Izraelczycy nie mogli użyć swych związków pancernych w dużej ilości. Do wieczora wojska Izraela poniosły znaczne straty, szczególnie duże w okolicach miasta El-Kutneira. Wstrzymano działania, zmieniając kierunek ataku. Zwiad lotniczy donosił iż pozycje syryjskie w okolicach granicy z Liban są słabo bronione, więc postanowiono tam właśnie uderzyć.
W nocy z 9 na 10 czerwca Izraelskie dwie brygady, zmechanizowana i pancerna przeszły obeszły pozycje syryjskie, przechodząc przez tereny Libanu, gwałcąc przy tym neutralność tego kraju, i zaatakowały rankiem 10 czerwca syryjskie pozycje w rejonie miasta Mossada. W tym samym czasie dokonano desantu na tyłach wojsk syryjskich w celu zniszczenia stanowisk artylerii i dezorganizacji obrony. Wtedy zaatakowały wojska z południa którym udało się zając Fik i wedrzeć na 20 km w głąb wzgórz Golan. Do końca dnia wojska izraelskie zajęły miasto El-Kutneira i twierdzę Tel-Fahar, zdobytą przez Brygadę „Golani”. Tego dnia wstrzymano działania wojenne na tym froncie podpisując o 18.30 zawieszenie broni.
Straty Izraela oficjalnie wyniosły 766 zabitych i 2563 rannych, nieoficjalne mówią natomiast o 1750 zabitych i 5500 rannych, oprócz tego stracono 46 samolotów, i około 80 czołgów. Oprócz tego Izrael zdobył około 800 czołgów wroga, porzuconych na polu bitwy.
Straty Egipskie ocenia się na 11 tys. zabitych, 50-70 tys. rannych i wziętych do niewoli, utracono 350 samolotów, 625 czołgów (w dużej ilości porzuconych) i 750 dział. Jordania straciła około 6 tys. zabitych i zaginionych i około 12 tys. rannych i jeńców, utracono również 28 samolotów. Syria utraciła około 2,5 tys. zabitych i około 3-5 tys. rannych i jeńców, utraciła także 57 samolotów i około 100 czołgów. Irak utracił około 10 zabitych i 30 rannych oraz 28 samolotów.
W przeciągu 6 dni Izrael pokonał armie Egiptu, Jordanii i Syrii, będąc otoczonym z trzech stron przez przeważające siły wroga. Izrael powiększył terytorium państwa ponad dwukrotnie. Siły Obronne Izraela zajęły cały półwysep Synaj, opierając obronę na kanale sueskim, zajęto Samarię i Judeę likwidując zagrożenie dla Tel-Awiwu oraz wzgórza Golan, które stanowiły doskonałą barierę która zabezpieczała skutecznie tereny północnego Izraela, i co najistotniejsze z punktu psychologicznego, święte miasto, Jerozolimę.
Zwycięstwo doprowadziło do generalnej poprawy geostrategicznej Izraela, jednakże nie rozwiązało konfliktu na płaszczyźnie politycznej, wręcz przeciwnie, pogorszyło to sytuację Izraela. Przegrane państwa nie uznały istnienia państwa Izrael. 17 czerwca 1967 roku, w Kuwejcie 13 państw utworzyło wspólny front walki z Izraelem, którego zadanie była izolacja polityczna i gospodarcza tego kraju prowadzą jednocześnie ataki ze wszystkich kierunków.
Osłabienie Egiptu wykorzystała także OWP, uniezależniając się politycznie. W 1969 roku na jej czele stanął Jaser Arafat.
22 listopada 1967 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wystosowała Rezolucję nr 242 o utworzeniu trwałego i sprawiedliwego pokoju na bliskim wschodzie, w której w zamian za wycofanie się Izraela z terytoriów zdobytych podczas wojny sześciodniowej, państwa arabskie miały uznać granice Izraela. Jednak rokowania prowadzone przez Gunnara Jarringa, specjalnego wysłannika ONZ, zakończyły się fiaskiem. W wyniku fiaska dyplomacji państwa bloku komunistycznego oprócz Rumunii zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem, była to klęska ZSRR jako protektora i dostarczyciela broni do państw arabskich.

Bibliografia:
Cohn-Sherbok Dan, El-Alami Dawoud, Konflikt palestyńsko-izraelski, Warszawa 2002
Dunstan Simon, Wojna sześciodniowa 1967, Poznań 2010
Gebert Konstanty, Miejsce pod słońcem. Wojny Izraela, Warszawa 2008
Gebert Konstanty, Wojna czterdziestoletnia, Warszawa 2004
Kubiak Krzysztof, Wojna sześciodniowa, Warszawa 1992
Mejcher Helmut, Synaj, 5 czerwca 1967. Zarzewie konfliktów na Bliskim Wschodzie, Warszawa 1999

Farosz

Jom Kipur

Od ostatniej wojny trwał dziwny „stan ni pokoju ni wojny” i było jasne, że świat arabski nie zaakceptuje nabytków Izraela.
W dniu żydowskiego święta pojednania Jom Kipur i arabskiego Ramadanu, 6 października 1973 o godzinie 14 wojska arabskie zaatakowały siły izraelskie. Konflikt ten nosi nazwy wojny Jom Kipur, Czwartej wojny izraelsko-arabskiej lub wojny październikowej.

27 maj 1971 podpisano układ pomiędzy Egiptem i ZSRR o przyjaźni i współpracy, a 9 kwietnia 1972 układ pomiędzy Irakiem i ZSRR. Związek Radziecki wspierał militarnie kraje arabskie. Dostarczając czołgi samoloty i nowoczesne rakiety przeciwpancerne Sagger, zestawy SAM i Szyłka. Radzieccy doradcy wojskowi szkolili arabów w użyciu nowoczesnego sprzętu. Już od sierpnia Egipt rozpoczął budowę dróg w strefie Kanału Sueskiego, przeprowadzano też manewry i ćwiczono przerzut wojsk przez Kanał . Wywiad Izraelski zawiódł, doniesienia o mobilizacji i koncentracji wojsk na granicy rząd zbagatelizował, cześć żołnierzy dostała przepustki z okazji święta Jom Kipur. Egipcjanie doskonale maskowali swoje przygotowania.
Atak przeprowadzono na froncie zachodnim(wojska egipskie) i wschodnim(wojska syryjskie i irackie). Cele wojenne były ograniczone zmierzano do reanimacji problemu bliskowschodniego na arenie międzynarodowej.
Plan Barda zakładał:
-zaskoczenie Izraela.
-sforsowanie kanału sueskiego i przełamanie linii Bar-Lewa.
- opanowanie wzgórz Golan.
-zyskanie dużej przewagi w pierwszej fazie wojny.
-natarcie ciągłą linią frontu z wykorzystaniem rakietowej osłony przeciwlotniczej i przeciwpancernej.
-zabezpieczenie skrzydeł frontu przed kontratakiem.
Ostrożność tego planu wynikała ze świadomości, że wojska arabskie nie są jeszcze w pełni gotowe do działań manewrowych.

Działania wojenne można podzielić na IV etapy.
Etap I (6-8 X 1973) natarcie wojsk arabskich, działania obronne i mobilizacja wojsk Izraelskich.
Etap II (9-14 X 1973) przeciwuderzenie Izraelskie na froncie syryjskim i opanowani sytuacji na Synaju.
Etap III ( 15-22 X 1973) walki na froncie zachodnim zdobycie przez Izrael przyczółka na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego.
Etap IV (23-24 X 1973) walki związane z łamaniem rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 338.

Etap I (6-8 X 1973)
Ze względu na dobrze umocnione pozycje Izraelczyków atak trzeba było starannie przygotować. Największym problemem było przygotowanie sforsowania Kanału Sueskiego i linii umocnień Bar-Lewa. W noc przed natarciem drużyny komandosów zalały szybkoschnącym betonem Izraelska instalacje służącą do zalania lustra wody mieszanką zapalająca . Innowacyjna była też metoda utworzenia przejść w wale piaskowym, zamiast materiałów wybuchowych użyto do tego celu pomp. Dobre przygotowanie sprzętu przeprawowego i czynnik zaskoczenia sprawiły, że po trzech dniach udało się przerzucić 70 tyś. źołnierzy i 600 czołgów. Długość frontu wynosiła 100 km. Dużym zaskoczeniem dla Izraelskiego lotnictwa było nasycenie wojsk arabskich nowoczesną bronią przeciwlotniczą. Na froncie syryjskim w rejonie wzgórz Golan przełamano obronę żydowską na tz. purpurowej linii , 8 X . Jednak straty sięgające 70% czołgów sprawiły że natarcie arabskie wytraciło pęd.
Etap II (9-14 X 1973)
Na froncie zachodnim zgodnie z przyjętą strategia przełamano linie umocnień Bar-Lewa wojska arabskie skupiły się na umacnianiu zdobytego terenu. Pozwoliło to Izraelowi na działania na froncie syryjskim. Natarcie 9-10 X odrzuciło Syryjczyków na pozycje wyjściowe. Od 10-14 X tempo natarcia spadło jednak do 5 km na dobę. Wojska syryjskie wspierały inne kraje arabskie(2 brygady irackie, po jednej Maroko, Jordania i Arabia Saudyjska.) Linia frontu zatrzymała się na tym odcinku do końca wojny, 20 km od izraelskich pozycji wyjściowych.
Etap III ( 15-22 X 1973)
Po stabilizacji frontu syryjskiego, większość rezerw przerzucono na front zachodni. 15 X w ramach operacji Mocne Serce, gen Ariel Sharon uderzył na styku 2 i 3 armii egipskiej siłami 20 tyś żołnierzy i 500 czołgów. Pomocnicze ataki przeprowadzono na skrzydłach frontu. Atak zaskoczył Egipcjan nie podjęto skutecznych przeciwdziałań. W nocy z 15 na 16 X wojska izraelskie przeprawiły się przez kanał sueski w trzech punktach. Do 22 X przyczółek na zachodnim brzegu miał 30 km głębokości.
Etap IV (23-24 X 1973)
Dnia 22 X 1973 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucje nr 338 wzywająca do zaprzestania walk w ciągu 12 godzin i pozostania na pozycjach. W nocy w skutek egipskiej prowokacji, doszło jednak do walki, odziały izraelskie podeszły pod Suez . Przerwanie ognia nastąpiło dopiero 24 X.
28 X rozpoczęto na 101 km drogi Suez- Kair wstępne rokowania pokojowe.
21 XII w Genewie zwołano konferencje pokojową bez Palestyńczyków i Jordanii ściśle popierających ich dążenia , nie osiągnięto jednak porozumienia. Dopiero 11 I 1974 na 101 km drogi Suez-Kair podpisano umowę stwierdzającą, że Izrael odda terytoria podbite w październiku i wycofa się na linie 20 km od Kanału Sueskiego, wymianę jeńców i przywrócenie ruchu na kanale . Wojska obu stron miały rozdzielać Doraźne Siły Zbrojne ONZ. Konsolidacja świata arabskiego i wykorzystanie ropy naftowej jako instrumentu nacisku postawiło kraje arabskie w pozycji równorzędnego partnera do rokowań. 17 X ogłoszono embargo dla USA i innych proizraelskich państw, znacjonalizowano koncerny naftowe i wycofano depozyty z banków zachodnich.

Obie strony przez cały konflikt nie utraciły zdolności walki były też wspierano sprzętem wojskowym przez mosty powietrzne. Wsparcie USA uratowało Izrael. Wojna ta pokazała role nowoczesnej broni szczególnie rakietowej w konfliktach. 7 X 1973 doszło do bitwy morskiej w pobliżu Latakia była to pierwsza bitwa morska stoczona przy użyciu rakiet . Była to wielka konfrontacja sprzętu zachodniego ze wschodnim, owocem wojny był izraelski czołg drugiej generacji Merkava. Wojna ta była też ostatnim wykorzystaniem francuskiego sprzętu bojowego przez Izrael. Arabowie, mimo iż wojnę przegrali uzyskali polityczny sukces i zniszczyli mit niepokonanego Izraela. Wojna doprowadziła do izolacji Izraela na arenie międzynarodowej i kryzysu wewnętrznego, wskutek którego rząd Goldy Meir zastąpił rząd Icchaka Rabina . Nie bez znaczenia były straty poniesione przez Izrael 2412- 4000 zabitych i 3900-4000 rannych. Wojska arabskie straciły około 7600-21000 zabitych, a 8000-25000 zostało rannych. Doliczyć do tego należy ogromne straty w sprzęcie, Izrael 420 czołgów, 390 transporterów i 162 samoloty, siły arabskie zaś 1270 czołgów, 505 transporterów i 465 samolotów. Wojna ta zmieniła mentalność obu stron, Żydzi zobaczyli, że nie są niezwyciężeni, a arabowie, że można ich pokonać. Spotkałem się nawet ze stwierdzeniem, że wojna ta ukazała społeczeństwu izraelskiemu, że proces pokojowy jest potrzebny, bo ciągłą walkę można przegrać. Dlatego polityka małych kroków Kissingera miała szanse powodzenia.

Charakterystyka sił
Izrael
115 tys. żołnierzy po mobilizacji 400 tys.
1700 czołgów ( M-48 Patton, Sherman, AMX- 30, Centurion, Leopard 1)
1800 dział
525 samolotów(A-4 Skyhawk, F-4 Phantom, Mirage III
70 okrętów( 1 niszczyciel, 3-4 okręty podwodne, 12 ścigaczy rakietowych, 9 kutrów torpedowych)
Siły arabskie
430 tys. żołnierzy po mobilizacji 735 tys. (Egipt 285 tys. Syria 110 tys. Irak, 60 tys.)
3200 czołgów(T-62, T-55, IS-3)
1800 dział
920 samolotów( Mig-21, Mig-17, Su-7 Tu-16)
138 okrętów(Egipt 3 fregaty, 12 korwet, 12 okrętów podwodnych, 18 ścigaczy, Syria, 8 ścigaczy, 17 kutrów torpedowych, 3 niszczyciele okrętów podwodnych)

Bibliografia:
Andrzej Abramski, Andrzej Huras, Icchak Rabin, 1922-1995, Katowice 1996.
Ralf Balke, Izrael, Warszawa 2005.
Doris Bensimon, Eglal Errera, Żydzi i Arabowie, Historia współczesnego Izraela, Warszawa 2000.
Jerzy Biziewski, Krzysztof Kubiak, Yom Kipur, Warszawa 1995.
Anna Bukowska, Palestyńczycy, Ich życie i walka, Warszawa 1988.
Chaim Herzog, Wojna Jom Kippur, Warszawa 2000.
Józef Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-1994, Warszawa 1994.
Jerzy Piotrowski, Spór o Palestynę, Warszawa 1983.
Edward Wójcik, Konflikt blisko-wschodni, aspekty militarne, Warszawa 1975.

Krzych · Gość

Chciałbym wszystkich powiadomić, że doktor Adam Krawczyk zgodził się odwołać zajęcia, które miałby się odbyć w poniedziałek. Jest jednak pewien warunek, z uwagi na mnogość materiału, którego jeszcze nie przerobiliśmy, jak także, danie możliwości wszystkim na wygłoszenie swego referatu, będziemy zaczynali zajęcia o 10.45, aż do końca semestru. Mam nadzieję, że będzie wam to odpowiadało.

Alatar

Przydałoby się zebrać referaty z bloków:
Azja Południowa i Południowo-Wschodnia
Ameryka Północna i Południowa
Konflikt arabsko-żydowski
Bliski Wschód

Uprasza się niniejszym o zamieszczenie tutaj swoich referatów z w\w bloków...

Łasic

Wysłałam trochę skromnych notatek na maila grupowego. Proszę się częstować.

Alatar-Istari · Gość

Referat Damiana Kutka:

Konflikt iracko-irański

Rejon Zatoki Perskiej był i jest jednym z najbardziej newralgicznych i niespokojnych części świata. Ze względu na swoje bogactwo naturalne - ropę naftową – strategiczne położenie i brak stabilności obszarem tym zawsze interesowały się światowe mocarstwa. Irak i Iran były zarazem pionkiem i graczem w walce o dominację w rejonie Zatoki Perskiej .
W przeszłości stosunki między Bagdadem a Teheranem nie układały się najlepiej jednak rozsądek i duża ostrożność rządzących elit po obu stronach pozwalały uniknąć eskalacji konfliktu i otwartej wojny. Jednym z punktów zapalnych w stosunkach iracko-irańskich była kwestia granicy lądowej, a także spór wokół granicznego szlaku wodnego Szatt al-Arab. Zarys granicy lądowej został ustalony już w 1847 r., lecz był na tyle niedokładny, że oba państwa zgłaszały pretensje do poszczególnych obszarów. Przełomowym wydarzeniem było podpisane w marcu 1975 r., iracko-irańskie porozumienie, kończące, jak się wydawało, długi spór graniczny pomiędzy obu państwami. Było ono plonem algierskiego spotkania szacha Iranu Mohammeda Rezy Pahlawiego z ówczesnym wiceprezydentem Iraku Saddamem Husajnem at-Takritim. Kompromis w głównych kwestiach spornych polegał na tym, iż Irak, za cenę zwrotu przez Iran pewnych niewielkich obszarów oraz wstrzymania pomocy dla powstańców kurdyjskich, walczących, nie bez znacznych sukcesów, z rządem w Bagdadzie, wyraził zgodę na ustalenie granicy na Szatt al-Arab według zasady talwegu, co oznaczało poważne ustępstwo z jego strony (dotychczas biegła ona wzdłuż wschodniego wybrzeża, co dawało Irakowi, podobnie jak wcześniej imperium osmańskiemu, pełnię praw do tego szlaku wodnego). Rozwiązanie to pozostawało w zgodzie z zasadami prawa międzynarodowego, dotyczącymi przebiegu granic na rzekach międzynarodowych i zyskało powszechne uznanie . Kolejną płaszczyzną konfliktu była kwestia religii. W Iranie większość stanowili wyznawcy islamu odłamu szyickiego, podczas gdy w społeczeństwie irackim politycy wywodzili się z nurtu sunnickiego. Po ustanowieniu w Iranie Republiki Islamskiej Irak został uznany za głównego wroga i zdrajcę religii islamskiej. Oskarżenie o zdradę wiązało się z akcjami podejmowanymi przez Saddama Husajna przeciwko szyitom. W lutym 1977 r., z jego polecenia dokonano masakry szyitów w świętym mieście Karbala. Do podobnej eksterminacji doszło w czerwcu 1979 r., w Nadżafie. Działania przeciwko szyitom były podejmowane w imię zwalczania popieranej przez Iran opozycji.
Wyraźne pogorszenie stosunków iracko-irańskich nastąpiło w 1979 r., po zmianach u steru władzy w obu państwach. W listopadzie 1979 r., ambasador Iraku w Libanie sformułował szereg żądań wobec władz irańskich. Domagał się m. in. rewizji układu algierskiego w części dotyczącej Szatt al-Arab, przyznanie autonomii dla irańskiego Kurdystanu i Beludżystanu oraz arabskiej mniejszości w Iranie, jak też wycofania wojsk irańskich z trzech wysepek, zajętych w 1971 r. Pół roku później Husajn powtórzył te warunki twierdząc, że zaprzestanie wrogości pomiędzy obu państwami uzależnione jest od bezwarunkowego wycofania się Iranu z wysp nieopodal cieśniny Ormuz, przywrócenia statusu Szatt al-Arab sprzed 1975 r. i uznanie przez władze w Teheranie Chuzestanu, jako prowincji arabskiej .
W kwietniu 1980 r. władze Iraku przeprowadziły spektakularną akcję, aresztując przywódcę szyitów irackich ajatollaha Muhammada Bakr as-Sadra i ponad czterdziestu członków opozycji, a 35 tysięcy szyitów wydalono z kraju. W odpowiedzi ajatollah Chomeini w przemówieniu radiowym wezwał żołnierzy i oficerów armii irackiej do obalenia Saddama Husajna. Apel pozostał bez odpowiedzi.
Czerwiec 1980 r. przyniósł zerwanie stosunków dyplomatycznych między Irakiem i Iranem. Napięcie między obiema stronami osiągnęło apogeum, gdy 17 września Saddam Husajn anulował porozumienie algierskie, a 22 września 1980 r. Irak rozpoczął działania wojenne . Plany operacyjne armii irackiej zakładały zniszczenie w ciągu 10 – 14 dni armii irańskiej, opanowanie Chuzestanu (z jego ponad dwustukilometrową linią brzegową, zasobami naftowymi i wysoko rozwiniętą infrastrukturą przemysłową i rolniczą, miało dla Husajna kluczowe znaczenie) i części prowincji Ilam, a potem zaoferowanie rozmów pokojowych i wynegocjowanie traktatu pokojowego korzystnego dla Bagdadu.
Irak uderzył na Iran na trzech frontach – południowym, środkowym i północnym. Zasadnicze znaczenie miał front południowy, obejmujący ujście Tygrysu i Eufratu oraz Szatt al-Arab. Tam Irak skierował 50 tys. żołnierzy, których celem było jak najszybsze opanowanie irańskiego brzegu Szatt al-Arab oraz leżących nieopodal miast Choramszar i Abadan. Regularna armia irańska nie była w stanie powstrzymać napastnika i znalazła się w odwrocie. Wydawało się więc, że kalkulacje irackie w pełni się potwierdzą. Tymczasem, na apel Chomeiniego, do zaciętej obrony Choramszaru przystąpił Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej (tzw. Pazdarani ) i ludność cywilna. Pazdaranom udało się powstrzymać ofensywę przeciwnika, pomimo jego przewagi w sprzęcie. Wtedy Husajn wydał polecenie obejścia Choramszaru i kontynuowania ofensywy na południe, w kierunku Abadanu, gdzie mieściła się kluczowa dla gospodarki irańskiej rafineria ropy naftowej. Ale i w Abadanie Strażnicy Rewolucji i naprędce sformowane oddziały obrony cywilnej zdołały zatrzymać Irakijczyków. Po pierwszych porażkach otrząsnęła się też armia irańska i – podbudowana postawą Pazdaranów – z nowym duchem przystąpiła do walki. Sprawy zaczynały przyjmować obrót niepomyślny dla Iraku. W tej sytuacji Husajn zaproponował Iranowi rokowania pokojowe. Władze w Teheranie zdecydowanie odrzuciły tę ofertę i postanowiły kontynuować wojnę aż do obalenia Saddama Husajna i wprowadzenia w Iraku systemu republikańskiego opartego na prawie muzułmańskim na podobieństwo Iranu .
Na drugim kierunku irackiej ofensywy, tj. na froncie środkowym, leżały miasta Dezful i Ahwaz, znajdujące się w zasobnej w ropę naftową prowincji Chuzestan. I tam oddziały irackie błyskawicznie podeszły do tych miast, lecz próby ich zdobycia spełzły na niczym.
Z kolei na froncie północnym, siły irackie opanowały miasto Mehren, w prowincji Kermanszah. Sukces ten miał jednak większego znaczenia dla przebiegu całej wojny. W styczniu 1981 r. Iran przeprowadził pierwszą dużą kontrofensywę , uderzając na froncie środkowym. Wprawdzie natarcie irańskie załamało się już po 4 dniach, ale jednak Iran zdołał przejąć generalną inicjatywę strategiczną w konflikcie. We wrześniu 1981 r. armia irańska podjęła wielką ofensywę w Chuzestanie, która trwała do grudnia i zakończyła się przerwaniem 11-miesięcznej blokady Abadanu.
Rok 1982 stał się punktem zwrotnym w całym iracko-irańskim konflikcie. O ile rok 1980 naznaczony był porażkami armii irańskiej, a 1981 nie odznaczał się zbytnią intensywnością działań wojskowych, to w 1982 inicjatywa przeszła w ręce Teheranu. Wojska Republiki Islamskiej nie tylko powstrzymały napastnika, ale także przeszły do kontrofensywy i wyparły go ze swojego terytorium . Wydawać by się mogło, że stając się panem sytuacji, Iran będzie bardziej skłonny do podjęcia rokowań pokojowych. Przywódcy Iranu zdecydowali jednak, że należy wykorzystać sytuację do rozprzestrzenienia rewolucji islamskiej. Konflikt trwał jeszcze sześć lat, w trakcie których Iran podjął 23 operacje zaczepne, głównie na południowym odcinku frontu. Od połowy 1982 r., gdy wojska irackie zostały wyparte z terytorium Iranu, zasadniczym celem władz w Teheranie stało się okrążenie i zdobycie Basry oraz odcięcie Iraku od wód Zatoki Perskiej. O ile ten drugi cel udało się osiągnąć stosunkowo szybko, o tyle zdobycie Basry, mimo licznych ataków, okupionych olbrzymią liczbą ofiar, stało się niemożliwe. Dla obu stron miasto to miało strategiczne znaczenie i ewentualne jego zdobycie przez wojska irańskie mogło rzutować na dalszy przebieg wojny .
Zarysowujący się czasem z brak wyraźnych sukcesów na froncie skłonił obie strony do podjęcia ataków lotniczych i rakietowych na cele gospodarcze i cywilne w nadziei na wyczerpanie przeciwnika. Początkowo dotyczyło to irackich działań zmierzających do zablokowania głównego irańskiego portu przeładunku ropy naftowej na wyspie Charg, które po części były odwetem za dezorganizację przez Iran eksportu irackiego surowca, a po części miały skłonić Irańczyków do zaakceptowania propozycji zakończenia działań zbrojnych i przystąpienia do negocjacji pokojowych. Irak ogłosił wówczas północną-wschodnią część Zatoki strefą wojenną i rozpoczął ataki lotnicze na tankowce różnych bander płynące do wyspy Charg lub opuszczające ten terminal z ładunkiem irańskiej ropy. Doprowadziło to do wzrostu napięcia pomiędzy Iranem a nastawionymi proiracko arabskimi państwami nadbrzeżnymi.
Kolejną fazą konfliktu była, zapoczątkowana na przełomie 1984-85 , tzw. wojna miast, która polegała na dokonywaniu ataków lotniczych na cele cywilne i obiekty gospodar-cze. Rakiety „ziemia-ziemia” niszczyły stolice obu krajów (w tym gęsto zaludnione dzielnice mieszkaniowe), centra gospodarcze i administracyjne. Mimo licznych prób mediacji ze strony sekretarza generalnego ONZ oraz jednostronnych zobowiązań do powstrzymania tych działań, „wojna miast” trwała z przerwami, aż do połowy 1988 r., poważnie zwiększając liczbę ofiar i rozmiary strat materialnych .
Zmianę sytuacji na froncie przyniósł rok 1988. W kwietniu tego roku wojska irackie, korzystając ze sprzyjających okoliczności – zaczynał się ramadan, miesiąc muzułmańskiego postu, a strona irańska dokonywała wymiany oddziałów frontowych (na linii pozostało 8 tys. żołnierzy, podczas gdy wcześniej było ich tam 30 tys.) – rozpoczęły ofensywę. Strona irańska stawiła jedynie krótki opór, gdyż zmęczeni długotrwałym pobytem na pierwszej linii walk żołnierze nie wykazywali zbytniej chęci do walki. Po trwającej 36 godzin ofensywie półwysep Al-Faw został całkowicie opanowany przez Irakijczyków. W następnych miesią- cach wyparli oni całkowicie armię irańską zarówno ze swoich terytoriów, jak i z obszaru spornego. W związku z niekorzystną sytuacją militarną na froncie 17 lipca 1988 r. prezydent Iranu Ali Chamenei w liście do sekretarza generalnego ONZ zwrócił się z prośbą o pośrednic-two w rozmowach na temat przerwania ognia. Ten zwrot w postawie politycznej Islamskiej Republiki Iranu wynikał nie tylko z niekorzystnego układu sił na froncie, ale również z pogarszającej się sytuacji wewnętrznej kraju. Na to załamanie składały się: zmęczenie wojną w społeczeństwie irańskim, ruina gospodarki, wyczerpanie środków finansowych państwa, a także bardzo duże straty wśród żołnierzy. Istotnym też chyba czynnikiem, który zadecydował o przystąpieniu Iranu do rokowań pokojowych, była ciężka choroba najważniejszego zwolennika wojny z Irakiem – ajatollaha Chomeiniego .
26 lipca 1988 r. rozpoczęły się rozmowy ministrów spraw zagranicznych Iraku i Iranu z sekretarzem generalnym ONZ w sprawie zakończenia wojny. 20 sierpnia 1988 r. wszedł w życie rozejm między Irakiem a Iranem, kończąc tym samym trwającą 8 lat wojnę, która była jednym z najdłuższych i najbardziej krwawych konfliktów w drugiej połowie XX wieku.
Ten ośmioletni konflikt pociągnął za sobą duże straty wśród ludności, w gospodarce i innych dziedzinach życia. Mimo ogromu strat po obu stronach wojna nie rozwiązała żadnego z problemów, które doprowadziły do jej wybuchu. Reperkusje tego konfliktu już wkrótce dały znać o sobie. Konieczność znalezienia „zajęcia” dla olbrzymiej i przeszkolonej armii, jaką dysponował Irak, sprawiła, że wkrótce doszło do agresji na Kuwejt, a w konsekwencji do wojny w Zatoce Perskiej.

Alatar

Referat Kingi Adamskiej:

Lata 60te to okres zmian politycznych, legislacyjnych, gospodarczych społecznych i obyczajowych. Prezydentutry: Kennedy’ego, Johnsona oraz Nixona.
Trwa nadal zimna wojna,od 1957 wojna w Wietniamie. komunizm jawi się jako najwieksze zagrożenie dla USA, a jego najbliższym ogniskiem jest Kuba.Kennedy pstanawi zrealizowac opracowanyt przez CIA plan wysłania na wyspę bataliony przeciwnych Castro uchodźców kubańskich, którzy dzięki ameryka,nskiej pomocy(uzbrojenie) bedą wstaniewszcząć powstanie obalajace komuznim. Półtora tysiąca Kubańczyków 13 kwietnia 1961wylądowało w Zatoce Świń (Bahia de Cochinos).Porażka nadszarpnęła reputację prezydenta i USA a przyczyniła sie do wztrostu prestiżu Casrto., w następnym roku Chruszczow zaczął monotować wyrzutnie rakiet balistycznych średniego zasiegu na Kubie. W odpowiedzi na to 22 X Kennedy rozpoczął blokadę morską Kuby, świat drżał dwa dni ze strachu przed możliwą wojną atomową, Związaek radziecki się ugiął i 24 października okręty radzieckie opuściły Kubę. Kryzys przeszedł do historii pod nazwą kryzysu bałkańskiego. W następnym roku Amerykanie i Rosjanie zawarli porozumienie zakazujące prób z bronią nuklearną na ladzie, wodzie i wpowietrzu, mozliwe były jedynie próby pod ziemią. Powojenna gospodarka USA -przyrost dochodu narodowego ponad 250%.
Do polepszenia ogólnej sytuacji materialnej Amerykanów przyczniły się refomy społeczne wysuwane przez Kennedyego (sprzeciw Kongresu, potem zamach)a zrealizowane przez Lyndona B. Johnsona , zw. programem wielkiego społeczeństwa polegające na wprowadzenie szerokiego ustawodawstwa socjalnego i reformie systemu podatkowego,
Zjawisko Baby boom –ogromny przyrost liczby urodzeń w latach 1942 i 1963. Kobiety, które odłożyły macierzyństwo w trudnych latach trzydziestych, teraz miały do tego warunki i właściwie ostatni moment. Młode Kobiety wychodziły szybko za mąż i będąc jeszcze nastolatkami, rodziły pierwsze dzieci. Zmienił się też nieco model rodziny, presja społeczna nakazująca posiadanie co najmniej 2 dzieci, gdyż nowa średnia krajowa wynosiła 3,2 dziecka na rodzinę.
Masmedia gloryfikowały tradycyjną rodzinę, w której głową rodziny jest ojciec, a główną rolą kobiety było macierzyństwo oraz utrzymywanie domu. Zachęcano kobiety do poświęcania się tradycyjnym kobiecym zajęcia, jak szycie narzut, robienie konfitur i przetworów . We wczesnych latach sześćdziesiątych czasopisma, filmy i telewizja kreowały patriarchalny model rodziny amerykańskiej, określanej powiedzeniem pochodzącym od tytuły serialu telewizyjnego : „ojciec wie najlepiej”.
Ten model odbiegał jednak znaczenie od rzeczywistości, gdyż kobiety nie chciały siedzieć tylko w kuchni, przy garach i dzieciach, ale chętnie podejmowały pracę. W 1960 roku kobiety stanowiły 35% wszystkich pracujących i nie były to już tylko kobiety młode, niezamężne, wzrastał % zatrudnienia kobiet w średnim wieku i kobiet zamężnych. Napływ do pracy kobiet do pracy doprowadził do znacznego przyrostu przeciętnych dochodów na rodzinę, które wraz z wyższą pensją męża dawały możliwości zmiany stylu życia przeciętnego Amerykanina, który przeprowadzał się do własnego domu na przedmieściach miast, mógł sobie pozwolić na produkty luksusowe czy też rozrywkę, a dzieci i młodzież stały się ważnym konsumentem.
Sprzeczności między promowanym ideałem modelu amerykańskiej rodziny , głównie pozycji i obowiązków kobiety, a rzeczywistością znalazł wyraz w nard zonach współczesnego feminizmu., dla którego przełomowym jest rok 1963 w którym zostały opublikowane : Tajemnica kobiecości Betty Friedman, która później stała się przywódczynią ruchu wałczącego o równouprawnienie kobiet, prawo do aborcji oraz
Seks i niezamężna dziewczyna Helen Gurley Brown-sprzeciw wobec tradycyjnie rozumianej kobiecości, cnocie małżeńskiej, swoboda seksualna. Postulaty aby kobiety prowadziły aktywne życie zarobkowe i oraz seksualne. Amerykańskie kobiety-raport komisji ds. Statusu kobiet. Efektem tego w 1963 Kongres uchwalił ustawę o zrównaniu zarobków obu płci (Equal Pay Actt.
Ruch feministyczny miał dwa wymiary: z jednej strony kobiety zrzeszały się w zcentralizowane i wojujące organizacje jak: Krajowa Organizacja Kobiet (National Organization For Women-NOW) czy Liga Walki O Równouprawnienie (Kobiet Women’s Equality Action Legague WEAL). Uczestnicy ruchu feministycznego żądali równouprawnienia dla kobiet w zakresie statusu prawnego, we wszystkich strefach amerykańskiego życia społecznego. Druga forma feminizmu polegała na tworzeniu sieci organizacji na rzecz wyzwolenia kobiet, rzadko z siedzibami, zarządami i raczej bez manifestów programowych, podkreślały one bardziej równouprawnienie kobiet w sferze prywatnej niż na arenie publicznej. Zdominowane przez środowiska konserwatywne media wytworzyły prześmiewczy wizerunek kobiety feministki – przedstawiano ją jako kobietę i pospolitej urodzie, zaniedbanych włosach, uczestniczącą w akcjach palenia biustonoszy i mówiącą wulgarnym językiem.
Zwrócenie uwagi na prawa kobiet, mimo że były bardzo problematyczne, gdyż to właśnie o tych sprawach politycy chcieli mówić najmniej, zostały wprowadzone donośne zmiany. W 1973 sąd najwyższy stanów zjednoczonych wydał orzeczenie w procesie Roe kontra Wade orzekając tym samym o bezprawnym zakazie aborcji obowiązującym w większości USA. Kobieta miała bezwarunkowo prawo dokonać aborcji w pierwszych trzech miesiącach ciąży, w trzech kolejnych państwo miało możliwość ingerować w warunki, w jakich aborcja miała zostać dokonana. Ta koncepcja została na koncepcji „zdolności doż ycia” tzn. zdolności płodu do przetrwania poza łonem matki, który był możliwy po ukończeniu 6 miesiąca od poczęcia.
W latach sześćdziesiątych zarówno rząd federalny, jak i władze poszczególnych stanów, wydały miliony dolarów na programy popularyzacji środków antykoncepcyjnych. Badania nad doustnym środkiem antykoncepcyjnym rozpoczął w 1950 r., prawdopodobnie za namową Margaret Sanger, założycielki Planned Parenthood, Gregory Goodwin Pincus – specjalista w dziedzinie rozmnażania się ssaków. Pinkus pozyskał sponsorów (m.in. Katharine McCormick), dobrał utalentowanych ludzi, (pracowali. W tym samym czasie, w 1952 r. został zsyntetyzowany norethynodrel (noretyndron). Jego twórca Frank Colton nie zdawał sobie sprawy jakie znaczenie będzie miał ten związek w regulacji urodzin; ani on, ani firma w której pracował (G.D Searle and Company) nie mieli w planach syntezy środka antykoncepcyjnego. Pinkus włączył norethynodrel do badań i uzyskał lepsze wyniki niż w badaniach z progesteronem. Kolejnym etapem było dodanie niewielkiej ilości mestranolu. Uzyskana pigułka pod nazwą Enovid była gotowa do badań klinicznych w 1955 r. W 1960 uzyskała zezwolenie urzędu kontroli leków i żywności i po raz pierwszy pojawiła się w aptekach w USA.
Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa amerykańskiego , wzrasta ilość wolnego czasu, co wynikało m. in ze zmniejszenia tygodnia pracy z 44 do 40 godzin tygodniowo , powszechności urlopów oraz dzięki możliwości zakupów gotowych posiłków tzw. obiadów telewizyjnych.To wpłynęło na rozwój konsupcjonizmu oraz razwoju kultury masowej. Kultura stała się towarem, na którym można było świetnie zarobić, wystarczyło tylko umiejętnie go zaprezentowac i zareklamować. Największe znaczenie osiągnęły media, zwłascza narodziny w latach 50 telewizji, która odzwierciedlała aktualne tendencje w kulturze, pokazując obraz Ameryki pożądanej, wyidealizowanej (seriale), czy też w końcu stała się czynnikiem w życiu politycznym transmitując kampanie wyborcze, oświadczenia prezydenta, debaty kandydatów na stanowsiko głowy państwa czy, też była źródłem informacji o problemach społecznych m. in donosząc o sytuacji w Wietnamie czy o demonstracjach o równouprawnienie ludności kolorowej.
Wyżej wymienione, zmiany takie jak baby boom, mass media, pigułka antykoncepcyjna, przyczyniły się do narodzin ruchu kontestacji, rewolucji seksualnej czy też ruchu hipisowskiej. Liczne młode pokolenie doszło do głosu, a chciało się sprzeciwić przede wszystkim amerykańskiej interwencji w Wietnamie. Ruch antywojenny przybrał na sile w roku 1968. najbardziej aktywna grupą byli młodzi ludzie.
Wielu młodych Amerykanów uchylało się od służby wojskowej. Studenci tworzyli organizacje takie jak : Studenci Na Rzecz Demokratycznego Społeczeństwa(SDS), z której wyłoniły sie Postępowa Partia Pracy-inspiracja maoizmem czy odłam weathermenów (nazwa od piosenki Boba Dylana)nawołujaca sytudentów do organizowania się w małe komórki rewolucyjne dla dokonywania ataków terrorystycznych. Wiosną studenci zaczęli uciekać się do przemocy- uniwersytet: Cornell, Harvard, Columbia, Berkley, Michigan i Stanford. Największym wsyątąpieniem było kwietniowe ptrzejęcie budynków uniwersytetu Columbia które zostało brutalnie stłumione przez policję. Studenci ogłosili strajk ogólnouniwersytecki. Do wystapień dochodziło w różnych częściach stanów.np. w Kent State, gdzie podczas protestu w campusach śmierć z rąk Gwardii Narodowej poniosły 4 osoby. Zachęciło to strajkujących radykałów do ataków terorystycznych, w conajmniej 10 campusach odnotowano wybuchy bombowe, a w 16 stanach gubernatorzy wzywali gwardię narodową do tłumienia zamieszek na 21 uczelniach.
Odmienną formę sprzeciwu wobec rzeczywistości prezentował ruch hippisowski. Była to rewolucja proklamująca bunt młodych przeciwko światu dorosłych (nie wierzcie nikomu po trzydziestce) i jego instytucjom: rodzinie, Kościołowi, szkole, pracy, szefom, rywalizacji, pieniądzowi, wojsku, wojnie, normom, przymusom, zakazom (zakazuje się zakazywać), domniemanej hipokryzji, konwencji ubioru, własności prywatnej (życie w komunach). Przejaw kontrkultury odrzucającej normy społeczne oparte na konsumpcji, rywalizacji i materializmie. Instytucje i struktury, którym się sprzeciwiali, hippisi określali jako establishment. Mimo akcentu tego ruchu na zwalczanie obowiązujących konwencji ubioru, sam także wykreował specyficzny gatunek mody.
Za początek ruchu hippisów przyjmuje się dzień 14 stycznia 1967, podczas The World's First Human Be-in (Pierwsze Światowe Połączenie Człowieka) w San Francisco, na którym wyrzucony z Harvardu wykładowca psychologii i piewca LSD Timothy Leary, przemawiając do młodzieży, ogłosił koniec amerykańskich bożków: pieniądza i pracy, a początek ery miłości i nowej religii będącej zmodyfikowanym buddyzmem zen. Do tego dodał nowy sakrament, jak nazywano LSD; dopiero połączenie tych dwóch elementów pozwalało według niego osiągnąć pełne oświecenie umysłu. Ogłoszono hasła, które stały się symbolem ruchu: Make love not war, All people are one i Drop out. Hippis żyje dniem dzisiejszym, żyje każdą chwilą, nie martwi się o to, co będzie jutro, nie nosi zegarka, bo czas dla niego jako taki nie istnieje. Chodzi boso gdyż jest dzieckiem ziemi i nie depcze matki natury, stara się żyć z nią w zgodzie i rozumieć. Unika kontaktów z wszelkimi instytucjami, zarówno państwowymi jak szkoła, wojsko, praca, jak i kościelnymi, a zawsze robi swoje. Hippis prowadzi życie w drodze, tzn. nie ma stałego domu, ciągle się przemieszcza. Wolność dla niego to brak przymusu, rodziny, norm moralnych. Żyje w zgodzie z naturą i odrzuca normy, które obowiązywały w świecie dorosłych, a zastępuje je własnymi kryteriami moralnymi, które cechowała daleko posunięta swoboda obyczajów, przejawiająca się wolnym stosunkiem do seksu – zamiast wojować lepiej uprawiać seks. ruchem było związanych wielu wybitnych muzyków, m.in. Janis Joplin, Jimi Hendrix, Jim Morrison, Jaco Pastorius czy John Lennon. Jednymi z najbardziej reprezentatywnych zespołów epoki hippisów były Jefferson Airplane, Quicksilver Messenger Service i Grateful Dead, Najważnieszymi wykonawcami z kręgu muzyki Hippisowskiej byli: The Doors, The Animals, The Beatles, Bob Dylan, Van Morrison i Joan Baez. a. Szczytowym osiągnięciem muzyki hippisów było zorganizowanie słynnego festiwalu w Woodstock w 1969.
Inna organizacja młodzieżowa: Yuppie pokolenia młodzieży z USA, które rozpoczęło pracę zawodową w latach 80. Charakterystycznym atrybutem dla tej kategorii społecznej jest dążenie do profesjonalizmu, pragmatyzm, indywidualizm, zamiłowanie do luksusu, dążenie do kariery i sukcesów finansowych. Dążenie do kariery prowadzące do pracy po kilkanaście godzin dziennie prowadziło do syndromu wypalenia zawodowego. Ponadto kariera okupiona była problemami w życiu rodzinnym i emocjonalnym. W Polsce pogardliwym określeniem na yuppie jest "japiszon", lub jego lokalny odpowiednik "dorobkiewicz".
Lata 60 to również już sygnalizowane zmiany w ustawodawstwie dot. Praw obywatelskich i równouprawnienia, którego domagała się ludność kolorowa. Ruch murzyński rozwijał się już wcześniej. Jego początki sięgają już roku 1955 i bojkotu segregacyjnych praktyk w miejskich autobusach w Montgomery . Na fali tego protestu dał się poznać społeczeństwu jako porywający mówca Martin Luther King. W 1957 roku doszło w Little Rock do zamieszek na tle desegregacji szkoły średniej. Pomimo wydania orzeczenia w tej sprawie przez Sąd Najwyższy, problem segregacji w szkołach nie został rozwiązany. Wspominając w zarysie o historii walki o równouprawnienie nie należy zapominać o tzw. protestach „sit-in”. Zostały one zapoczątkowane w 1960 roku w Greensboro w Karolinie Północnej. Polegały one na tym, iż w bufetach czarni studenci zajmowali miejsca przeznaczone dla białych, nie zostawali obsłużeni, ale nie opuszczali swoich miejsc aż do zamknięcia lokalu. Przynosiło to straty właścicielom, przez co ci z kolei bardzo często zawieszali swoje usługi gastronomiczne . Powstały również liczne organizacje takie jak SCLC(Southern Christian Leadership Conference ), NAACP (The National Association for the Advancement of Colored People -Krajowe Stowarzyszenie Postępu Ludzi Kolorowych), Kongres Równości Rasowej lub CORE. Ostatnia z nich, aby ukazać głęboko zakorzenioną segregację w transporcie miejskim zaplanowała tzw. Trasę Wolności, która zakładała podróż autobusami przez południowe stany . Ostatecznie obfitowała ona w krwawe wydarzenia, uczestnicy byli napadani, ich autobusy niszczone, ale zakończyła się sukcesem ponieważ ukazano społeczeństwu głęboko zakorzenioną segregację.
Główną przyczyną były wydarzenia w Birmingham w kwietniu 1963 roku. Podczas pokojowej demonstracji zorganizowanej przez Martina L. Kinga policja pod dowództwem Eugene'a „Bulla” Connora zaatakowała zebrany tłum. Transmisja z zajść wywołała wstrząs w całym kraju. Społeczeństwo zaczęło domagać się kresu ucisku rasowego. Sami Murzyni ponownie rozpoczęli aktywną działalność w różnych częściach kraju, czego efektem był masz na Waszyngton 28 sierpnia, w którym udział wzięło ponad 200 tysięcy osób, zaś pod pomnikiem Lincolna King wygłosił jedno ze swoich najbardziej znanych przemówień. Kennedy zaapelował do Kongresu i już na jesień tego samego roku wypracowano kompleksową ustawę ochrony praw obywatelskich. Jednak zabójstwo Kennedy'ego 22 listopada 1963 w Dallas (zabójca: Lee Harvey Oswald) wstrzymało wejście ustawy w życie aż do lata 1964.
W 1965 podpisano ustawę o prawach wyborczych, która miała za zadanie zakończyć dyskryminację Murzynów podczas rejestracji wyborców (obowiązkowe egzaminy z umiejętności pisania). Na jego decyzję wpłynęły także kolejne zamieszki na tle rasowym tym razem w miejscowości Selmy z marca 1965 roku . W tym samym roku Johnson przeforsował w Kongresie projekt pomocy federalnej dla szkół podstawowych i średnich bez względu na to czy w grę wchodziły szkoły publiczne, prywatne czy państwowe .
Niedługo później w tym samym roku w sierpniu rozpoczęła się fala zamieszek w miastach. Początek dały niepokoje w Watts, dzielnicy Los Angeles. Uświadomiło to działaczom murzyńskim, iż dotychczasowe osiągnięcia nie są odpowiednie dla miast, gdzie czarnoskórzy obywatele żyją w getta, często na granicy ubóstwa. Prawa obywatelskie czy wyborcze nie zmieniają nic w ich położeniu. Dlatego też King w 1966 przeniósł swoją działalność do miast, rozpoczynając od Chicago, gdzie zaczął działaność o charakterze społecznej. Został zastrzelony 4 kwietnia 1968 w Memphis przez J. E. Raya, którego skazano na 99 lat więzienia.
Zupełnie inne podejście do spraw równości ludności kolorowej prezentował Malcolm X )Malcolm Little ).Nazwisko zmienił, by podkreślić, że nie zna tożsamości swoich przodków z Afryki ("X" - symbol niewiadomej). Uważał, że czarni mieszkańcy USA powinni zaprzestać używania nazwisk nadanych przez właścicieli niewolników. Na początku lat 50. XX wieku związał się z organizacją Nation of Islam. W tamtym okresie Malcolm X był zwolennikiem czarnego separatyzmu i odrzucenia wszelkiego współdziałania z białymi. Opowiadał się za stosowaniem przemocy w celach samoobrony przed białymi. Propagował hasła mówiące o dumie związanej z przynależnością do czarnej rasy. Podkreślał, że na każdym kroku dumę tę należy okazywać.